Blockchain, insani yardım için bir araç olabilir mi?

İnsani yardım, en çok ihtiyacı olan kişilere lojistik ve finansal destek sağlamayı, acıları hafifletmeyi ve insan haysiyetini korumayı hedefler. Pandeminin ortaya çıkmasıyla beraber, insani yardımın uluslararası ilişkilerdeki yeri belirginleşti ve yardımların verimsizliği uzun süreli bir probleme dönüşmeye başladı. Buna bağlı olarak devletler koronavirüs diplomasisi ve aşı diplomasileri geliştirdi. Fakat, insani yardımın etkililiği hakkında birçok endişe mevcut. Amanda Glassman, Global Gelişme Merkezi Başkan Yardımcısı, insani yardımların etkili olabilmesi için gerçek zamanlı veri ve şeffaflığın gerektiğini söylüyor. Blockchain uygulamaları; sansür geçirmezlik, güvenilirlik ve tam zamanlı veri akışı içeriyor. O zaman, Blockchain teknolojisini insani yardım ve gelişim sektöründe kullanarak verimliliği arttırmak mümkün olur mu?

İnsani aksiyonun önemi

İnsani yardım, uluslararası organizasyonlar, sivil toplum kuruluşları, finansal enstitüler ya da devletler aracılığıyla gönderilebilir. İki taraflı ya da çok uluslu oluşu farketmeksizin, insani aksiyon, kaynak ve finansal destek ulaştırarak ekonomileri teşvik etmeyi hedefler. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 1974 yılında yayınlamış olduğu “Yeni Uluslararası Ekonomik Yöntem” ile dış yardım ve insani aksiyonu tanımladı. BM’nin deklarasyonuna göre, insani yardımın en önemli yapı taşlarından biri yardıma ihtiyacı olan insanların yaşam standartlarını iyileştirmektir.

Blockchain ve insani yardım

“İyilik İçin Blokchain?” makalesinin yazarlarına göre, dağıtık hesap defteri (DLT) teknolojisi lojistik işlemler için hızlı otomasyonu mümkün kılıyor. Diğer taraftan, akıllı kontratlar sayesinde dijital kimlik kontrolü kolaylaşıyor. Bu teknolojilerin kullanımı insani yardımın verimliliğini arttırabilir. UNICEF’in araştırmasına göre, yapılan yardımların %30’u varış noktasına ulaşırken problem yaşıyor.

Blok zinciri teknolojinin ilk basamağı olan Blockchain 1.0 kripto paraların gelişiminde önemli bir rol oynadı. Fakat, yasa dışı suçlarda kullanılması nedeniyle eleştiri yağmuruna tutulmuştu. Bununla beraber, Blockchain 2.0 birçok merkeziyetsiz uygulamanın çıkış noktası oldu ve insani yardımın verimsizliği gibi mevcut problemlere çözüm getirdi. İnsani yardım ve kalkınma sektörü Blockchain uygulamalarını kullanarak, güvenilmez üçüncü partilerin sebep olduğu yolsuzluğu azaltmayı hedefliyor. Yazımızın devamında bu uygulamalara göz atacağız.

Toplumsal cinsiyet & kalkınma

Az gelişmiş ülkelerde kimlik saptama yoksunluğunun ciddi bir sorun haline gelmesi yadsınamaz bir gerçektir. En önemlisi, kadınların ve kız çocuklarının bu problemden daha çok etkileniyor olmasıdır. Verilere göre, düşük gelirli ülkelerdeki kadınların %45’i kayıtsız nüfusun içerisinde yer alıyor. Öte yandan, aynı ülkelerdeki erkeklerin sadece %30’u kayıtsız olarak gözüküyor. Bu durum, bankacılık hizmetlerini kullanmayan yığınların oluşmasında en önemli etkenlerden biri. Ek olarak, hiç banka hesabı olmayan kişilerin yarısından fazlası (%56) kadınlar oluşturuyor.

UN Women, Norveç’in Oslo kentinde bir “Blockchain Hackathon” (Blockchain yazılım yarışması) tertipledi. Yarışmanın amacı erkekler ve kadınlar arasındaki cinsiyet ayrımını elimine etmek ve Blockchain sistemlerinin etkisi araştırmaktı. Girişimciler ve yenilikçiler bu yarışmada bir araya geldi. Ek olarak, dört gün süren test ve simülasyonlar muhtemel çözümleri araştırmak için devam etti. Kamu ve özel sektör el ele çalıştı ve yarışmanın ardından yeni ortaklıklar ortaya çıktı. Bu ortaklıklardan bir tanesi Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı’nın “Building Blocks” yani Blok İnşası projesidir.

Blok İnşası Ürdün, Kenya ve Suriye’deki birçok hayata dokundu. Kamplardaki mültecilerin hayat standardını geliştirmek amacıyla ortaya çıkan proje daha sonrasında UN Women ile anlaşma yaptı. Böylece, mülteci kamplarındaki kadınların, Blockchain teknolojisi sayesinde, kamusal alandaki etkinliği artmış oldu. En önemlisi, UN Women anlaşmanın başından beri bağımsız bir node çalıştırmakta ve Dünya Gıda Programı ile transferleri onaylamaktadır. Ortaklıktan önce ise Dünya Gıda Programı (WFP) node’ların tek operatörü idi.

Helperbit

Helperbit start-up olarak İtalya’da kurulmuş ve insani yardım için projeler geliştirmiş bir firmadır. Projelerinin amacı etkili ve şeffaf bağışlar yapılmasını sağlamaktır. Helperbit, Bitcoin’in genel ağında çalışır ve bağışçılar P2P (eşler arası) transferleri görebilirler. Olağanüstü bir durum olması halinde, doğal afet gibi, insani yardımın hızlı bir şekilde ulaştırılması gerekir. Helperbit platformu bu amaçla tasarlandı. Donörler, platform üzerinde kolaylıkla bir dijital cüzdan oluşturabiliyor ve transferler için ekstra bir ücret talep edilmiyor. Helperbit’in dijital cüzdanının multi-signature özelliğe sahip olması ve vesayetsiz olması, diğer dijital cüzdanlara kıyasla daha güvenli olduğunu söyleyebiliriz.

Helperbit ilk olarak Legambiente isimli İtalyan bir sivil toplum kuruluşu ile depremzedelere yardım etmek için çalıştı. İtalya’nın merkezinde olan depremde birçok ev ve işyeri zarar gördü. Helperbit sayesinde 10 Bitcoin (o dönemde 50.000 dolara denk) bağış toplandı. Böylece, binaların onarılmasına ve depremzedelere erzak yardımı yapılmasına katkı sağlandı.

Helperbit takımı 2018 yılında kripto paraların insani yardımdaki yerini araştırmak pilot bir proje başlattı. Projeden elde ettikleri sonuçlar oldukça dikkat çekiciydi. Fiat paralara kıyasla transfer ücretlerinde %78’e varan düşüşler gözlemlendi. Test amaçlı yapılan uygulamanın küçük çapta olmasına rağmen, kripto paraların insani yardımda kullanılmasının faydalarını kanıtlar niteliktedir.

Sonuç

İnsani yardım ve kalkınma sektörünün daha etkili olabilmesi için hızlı ve efektif çözümlere ihtiyaç var. COVID-19 gibi kriz zamanlarında yardımların engellerle karşılaşmadan, hızlı bir şekilde ulaştırılması gerekir. Blockchain, DLT teknolojisi sayesinde, yardımların takip edilebilirlik seviyesini arttırıyor ve insani yardım için alternatifler üretiyor. Ayrıca, kripto para transferlerinin düşük ücretlerle derhal yapılabiliyor olması insani yardım ve kalkınma sektörü için ciddi önem arz ediyor. Son olarak, yapılan yardımlarda Blockchain teknolojisinin kullanılması az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki insanların hayat standardını yükseltecek olmasıdır.

Referanslar

• https://fee.org/articles/the-failures-and-fallacies-of-foreign-aid/
• https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fbloc.2019.00015/full
• https://www.researchgate.net/publication/334102621_Leveraging_blockchain_technology_in_humanitarian_settings_-_opportunities_and_risks_for_women_and_girls
• https://unite.un.org/sites/unite.un.org/files/technovation/4_un_women_blockchain_solutions_in_hum_settings_light.pdf
• https://app.helperbit.com/