MASAK’a 425 bin şüpheli işlem bildirimi: Kripto borsaları da zirvede

Hazine ve Maliye Bakanlığı geçtiğimiz hafta 2022 yılı faaliyet raporunu yayımladı. Raporda bildirimlerin büyük çoğunluğunun bankalar, ödeme ve elektronik para kuruluşları ile kripto varlık hizmet sağlayıcıları tarafından gönderildiği kaydedildi.

Mali Suçları Araştırma Kuruluna (MASAK) geçen yıl intikal eden şüpheli işlem bildirimi sayısı 425 bin 322 olurken, bildirimlerde çoğunlukla vergi kaçakçılığı ve vergi kaçırma, yasa dışı bahis ve kumar oynatma gibi suçlardan şüphelenildiği tespit edildi.

2022 yılında 482 bin 120 kişi hakkında bildirim yapıldı

MASAK’a 2022 yılında toplam 482 bin 120 kişi hakkında 439 bin 815 adet bildirim gönderildi. Söz konusu bildirimlerin 425 bin 322’sini şüpheli işlem bildirimleri, 13 bin 817’sini adli/kolluk araştırma talepleri, 676’sını ise diğer ihbarlar oluşturuyor.

Geçen yıl şüpheli işlem bildirimlerinin büyük çoğunluğu elektronik ortamda alınırken bankalar, ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşları ile kripto varlık hizmet sağlayıcıları en fazla şüpheli işlem bildirimi gönderen yükümlüler oldu.

Diğer taraftan şüpheli işlem bildirimi sayısında yaşanan düşüşün, ödeme kuruluşları ile elektronik para kuruluşları tarafından gönderilen bildirim sayılarındaki azalmadan kaynaklandığı görüldü. MASAK’a şüpheli işlem bildirimi gönderen 340 adet yükümlüden 264’ünün finansal kuruluş sayılan kişi veya kurumlar olduğu bildirildi.

Kripto varlık hizmet sağlayıcısı nedir?

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından 16 Nisan 2021 tarih ve 31456 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmasına Dair Yönetmelik ile birlikte ilk kez “kripto varlık” tanımı yapılmıştı.

Bu bağlamda kripto varlık “dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıklar” olarak nitelendirilmişti.

Bu yönetmelik ile kripto para platformlarına para transferlerinde ödeme kuruluşlarının kullanılmayacağı sadece bankaların kullanabileceği belirtilmiş ve kripto paraların ödeme aracı olarak kullanılamayacağı hüküm altına alınmıştı.

Kripto varlık hizmet sağlayıcıları ise, kripto varlıkların alım satımlarına elektronik işlem platformları üzerinden aracılık eden platformlar olarak tanımlanıyor.

Şüpheli işlem ve şüpheli işlem bildirimi nedir?

Şüpheli işlem, “yükümlüler nezdinde veya bunlar aracılığıyla yapılan, yapılmaya teşebbüs edilen işleme konu malvarlığının; yasa dışı yollardan elde edildiğine, yasa dışı amaçlarla kullanıldığına, terörist eylemler için ya da terör örgütleri, teröristler, terörü finanse edenler tarafından kullanıldığına, bunlarla ilgili şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir hususun bulunması hali” olarak tanımlanıyor.

Yükümlülerin, işlemlere konu mal varlığının yasa dışı yollardan elde edildiğine, yasa dışı amaçlarla kullanıldığına dair herhangi bir bilgi, şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir hususun bulunması hâlinde bu işlemleri Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığına (MASAK) bildirmesi zorunlu. Bildirimin işleme ilişkin şüphenin oluştuğu tarihten itibaren en geç on iş günü içinde yapılması gerekiyor.

Ancak bu bildirimi uyum görevlisinin yapması gerekiyor. Uyum görevlisi atamak zorunda olan kuruluşlar ise şu şekilde sıralanıyor:

• Bankalar (T.C. Merkez Bankası ile kalkınma ve yatırım bankaları dahil),
• Sermaye piyasası aracı kurumları,
• Sigorta, reasürans ve emeklilik şirketleri,
• Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü3
• Bankalar dışında banka kartı veya kredi kartı düzenleme yetkisini haiz kuruluşlar,
• Kambiyo mevzuatında belirtilen yetkili müesseseler,
• Ödünç para verme işleri hakkındaki mevzuat kapsamındaki finansman ve faktoring şirketleri,
• Finansal kiralama şirketleri,
• Sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde takas ve saklama hizmeti veren kuruluşlar.

Kripto varlık hizmet sağlayıcıları şüpheli işlemleri nereye bildiriyor?

Kripto varlık hizmet sağlayıcılar, 18 Nisan 2022 tarihinden beri şüpheli işlem bildirimlerini MASAK’a iletmekle yükümlü.

Kripto para borsaları bu tarihten itibaren, platformlarında yapılan şüpheli işlemler hakkında on iş günü içerisinde bildirim yapmak zorunda. Bu işlemleri gerçekleştirenler gerçek kişiler de olabilir tüzel kişiler de olabilir. Bildirim diğer yükümlülerin yaptığı gibi şüpheli işlem bildirim (ŞİB) formuna yazılarak yapılıyor. Bu bildirimler doğrudan MASAK’a sunulabiliyor, postayla gönderilebiliyor ayrıca çevrim içi olarak EMIS Online sisteminden de gerçekleştirilebiliyor.

Şüpheli işlem bildiriminde herhangi bir parasal sınır bulunmuyor. Bu işlemlerden kasıt tek bir işlem olabileceği gibi birden çok işlem de tek bir form ile şüpheli işlem olarak bildirilebiliyor.

Platformlar ile yatırımcılara arasında ilişki sürekli iş ilişkisi tanımına girdiği için tüm yatırımcılar adına, herhangi bir tutar gözetmeksizin kimlik bilgilerinin alınması, bu bilgilerin teyit edilmesi gerekiyor. Yani söz konusu şüpheli işlemleri yapan hesapların adı soyadı, TC kimlik numarası, yabancı ise yabancı kimlik numarası, adresi, telefonu, anne baba adı gibi ne kadar bilgi varsa kripto platformu tarafından MASAK’a bildirilmek zorunda.

MASAK mevzuatına aykırı hareketlerde bulunan kripto para platformlarına, ihlal sayısına göre idari para cezası ya da hapis cezası şeklinde yaptırımlar bulunuyor. Tek ihlal için idari para cezası 30 bin ila 50 bin TL arasında değişirken idari para cezası üst limitinin 4 milyon TL olduğu da mevzuatta yer alıyor.