MiCA nedir, neleri kapsıyor ve Türkiye’yi ne bekliyor?

MiCA, yıllardır birçok girişimci ve yatırımcı için önemli bir konu olmuştur ve geçen hafta Avrupa Birliği tarafından onaylandı.

Nedir bu MiCA?

MiCA (Kripto Varlıklar için Piyasalar), kripto varlıklar için yargı alanları arası düzenleyici ve denetleyici ilk çerçeve olarak tanımlanabilir. MiCA, Avrupa Komisyonu’nun finansal hizmetler sektöründe dağıtık defter teknolojisinin (DLT) ve kripto varlıkların benimsenmesini kolaylaştırmak için düzenleyici bir çerçeve oluşturma hedefinin bir parçasıdır. MiCA, kripto varlık borsaları ve hizmet platformlarına standart getirerek AB’nin 27 üye ülkesinde kripto varlık hizmetleri için düzenleyici bir çerçeve oluşturmayı hedeflemektedir.

MiCA, varlık referanslı token’lar, elektronik para token’ları ve diğer kripto varlıkları kapsamaktadır. Düzenleme, tüketici ve yatırımcıların korunması, şeffaflık, denetleme, manipülasyon ve suçların önlenmesi konularına açıklık getirerek, yasal çerçevenin netleştirilmesi, piyasa bütünlüğü ve finansal istikrar sağlamanın yanı sıra inovasyonu teşvik etmek ve ulusal hukuklardaki çeşitlilikten doğan sorunların giderilmesi gibi hedefleri amaçlayarak kripto varlık sektöründe şeffaflığı, denetlenebilirliği ve güvenliği arttırarak yatırımcıların ve tüketicilerin korunmasına yardımcı olacaktır.

MiCA, kripto varlık hizmet sağlayıcılarına yetkilendirme, pasaport ve devam eden denetim gereklilikleri gibi kurallar getirir. Ayrıca, saklama hizmeti sunan şirketlerin varlıkların ayrı ayrı tutulması ve günlük olarak tutulan varlıkların raporlanmasına ilişkin saklama politikası oluşturmakla yükümlüdür. Söz konusu firmalar siber saldırı veya arıza durumunda müşterilerin kripto varlıklarında meydana gelen kayıplardan dolayı sorumlu olacaktır.

MiCA’nın bölgesel kapsamı, kripto varlıklarla ilgili hizmet sunan firmaların AB sınırları içerisinde kurulmasının zorunlu olup olmadığı gibi hususlar düşünüldüğünde önemli hale gelmektedir. Kripto varlıkların halka arz edilmesi, kripto varlıkların alım-satım için bir kripto varlık alım satım platformuna kabul edilmesi veya AB’de kripto varlık hizmetlerinin sağlandığı durumlar MiCA kapsamındadır.

MiCA’nın başlıca hedefleri:

• Tüketici ve yatırımcının korunması,
• Şeffaflık, denetleme, manipülasyon ve suçların önlenmesi konularına açıklık getirilmesi, yasal çerçevenin netleştirilmesi, piyasa bütünlüğü ve finansal istikrar sağlanması, inovasyonu teşvik etmek ve ulusal hukuklardaki çeşitlilikten doğan sorunların giderilmesi.
• MiCA, varlık referanslı token’lar (ART), elektronik para token’ları (EMT) ve diğer kripto varlıkları kapsamaktadır. ART’ler ve EMT’ler, MiCA ile getirilecek AB rejimine tabi olacaktır. Kripto varlık ihraç edenler (CAI’ler) ve kripto varlık hizmet sağlayıcıları (CASP’ler) için yetkilendirme, pasaport ve devam eden denetim gereklilikleri gibi kurallar getirir.
• MiCA, üçüncü şahıslar adına kripto varlıkların saklanması ve idaresi, kripto varlıklar için bir alım-satım platformunun işletilmesi, fonlar için kripto varlıklarının takası, bir kripto varlığın bir başka kripto varlıkla takası, üçüncü şahıslar adına kripto varlıklar için emirlerin yerine getirilmesi gibi hizmetleri kapsamaktadır.

MiCA’nın getirdiği düzenlemeler, kripto varlık sektöründe şeffaflığı, denetlenebilirliği ve güvenliği arttırarak yatırımcıların ve tüketicilerin korunmasına yardımcı olacaktır. Ancak, düzenlemelerin uygulanması ve uyum sağlamak için gereken maliyetler, bazı kripto varlık şirketleri için zorlu bir süreç olabilir.

MiCA, piyasayı kötüye kullanan, manipülasyon yapanlar için oldukça sert yaptırımlar getiriyor. MiCA’nın getirdiği düzenlemeler, piyasa manipülasyonunu, içeriden öğrenilen bilginin yasa dışı ifşasını ve MiCA kapsamındaki kripto varlıklarda içeriden bilgi alma yoluyla işlem yapmayı (insider trading) yasaklamaktadır.

Profesyonel olarak kripto varlık işlemlerinin gerçekleştirilmesini sağlayanlar, piyasa manipülasyonunu izlemek ve engellemek için etkili bir sistem ve prosedür kurmak zorundadırlar.

AB’nin MiCA düzenlemesi, kripto varlık sektöründe düzenleyici bir çerçeve oluşturmak için atılan önemli bir adımdır.

Terimler ve açıklamalar

Kapsamı nedir?

Bölgesel kapsam

MiCA’nın bölgesel kapsamı, kripto varlıklarla ilgili hizmet sunan firmaların AB sınırları içerisinde kurulmasının zorunlu olup olmadığı gibi hususlar düşünüldüğünde önemli hale gelmektedir. Kripto varlıkların halka arz edilmesi, kripto varlıkların alım-satım için bir kripto varlık alım satım platformuna kabul edilmesi veya AB’de kripto varlık hizmetlerinin sağlandığı durumlar MiCA kapsamındadır. Ayrıca, Varlık Referanslı Token (ART) ve Elektronik Para Token’larının (EMT) ihraç edilmesi ve kripto varlık hizmetlerinin sağlanması için AB’de kurulmuş bir şirket gerekmekte olup bu durumun üçüncü ülkelerde bulunan kuruluşları bu faaliyetlerden yoksun bırakacağı görülmektedir. Öte yandan AB’de ART ve EMT dışında bir kripto varlık ihraç etmeyi amaçlayan kuruluşların AB’de kurulması zorunlu değildir.

Kişi veya kuruluşlar bakımından kapsam

MiCA, aşağıda yer verilen durumların gerçekleştirilmesi durumunda bunu gerçekleştiren tüm gerçek veya tüzel kişileri kapsamı altına almaktadır:

• Kripto varlıkların halka ihraç/arz edilmesi
• Kripto varlığın alım-satım için abul edilmesi
• Kripto varlıklara ilişkin hizmetlerin AB’de sunulması

Öte yandan MiCA, bazı kişi ve kuruluşları bazı yükümlülüklerin dışında tutmaktadır. Önemli örneklerden bir tanesi halihazırda finansal düzenleyici denetimine tabi olan kuruluşlardır. Kredi kuruluşları AB Finansal hizmetler sektörü için Sermaye Gereksinimleri Direktifleri’ne tabi olarak yetkilendirilmiş olup söz konusu kuruluşların ART ihraç etmesi veya kripto varlık hizmeti sunması durumunda ayrıca bir yetkilendirilme yükümlülüğünden muaf olacaktır. Ayrıca Elektronik Para Kuruluşları ve Kredi Kuruluşları EMT ihraç edilmesi hususunda münhasıran yetkili olacak kuruluşlardır.

Hizmetler bakımından kapsam

MiCA’nın düzenleme altına almış olduğu hizmetler, büyük ölçüde MiFID regülasyonuna benzemektedir ve CASP’ler için lisans almanın gerekli olacağını öngörmektedir. Bunlar şunları içerir:

• Üçüncü şahıslar adına kripto varlıkların saklanması ve idaresi;
• Kripto varlıklar için bir alım-satım platformunun işletilmesi;
• Fonlar için kripto varlıklarının takası (yani itibari para ve diğer para birimleri;
• Bir kripto varlığın bir başka kripto varlıkla takası;
• Üçüncü şahıslar adına kripto varlıklar için emirlerin yerine getirilmesi;
• Kripto varlıkların yerleştirilmesi (teklif edenin adına veya hesabına herhangi bir pazarlama);
• Üçüncü şahıslar adına kripto varlıklar için transfer hizmetleri sağlamak;
• Üçüncü şahıslar adına kripto varlık emirlerinin alınması ve iletilmesi;
• Kripto varlıklar hakkında tavsiye sağlamak; ve
• Kripto varlıklar üzerinde portföy yönetimi sağlamak (yani portföylerin bir veya daha fazla kripto varlık içerdiği durumlarda.

Öte yandan MiCA, lending’in regüle edilmiş bir faaliyet olup olmadığını belirtmez. Bu durum, ulusal düzeyde regüle edilebilir veya MiCA’nın yetkilendirme gerekliliklerini tetikleyen regülasyona tabi bir faaliyet icra eden lender bağlamında ele alınabilir.

Eğer bir kripto varlık finansal enstrüman olarak tanımlanmışsa, bu durumda finansal enstrümanların borç verilebilmesine ilişkin olan mevcut AB Finansal Servisler Yasası ve ilgili mevzuat kapsamında değerlendirilmesi gerekecektir.

Varlıklar bakımından kapsam

Halihazırda mevcut düzenleme kapsamına girmeyen kripto varlıkların çoğu, MiCA kapsamına girecektir. Şöyle ki;

• Varlık referanslı tokenler (ART)
• Elektronik para tokenleri (EMT)
• Diğer kripto varlıkları (fayda token’ları dahil)

Önemle belirtmek gerekir ki, Avrupa Menkul Kıymetler ve Piyasalar Otoritesi (ESMA), MiCA’nın yürürlüğe girmesinden sonraki 18 ay içinde dijital varlıkların MiCA kapsamında veya kapsamı dışında belirlenmesine ilişkin kriterler ve koşullar hakkında yönergeler yayınlayacaktır.

Türkiye’de de daha önce medyaya sızan kripto varlık yasasında da buna benzer düzenlemeler ikincil düzenlemelere bırakılmıştı. Anlaşılan MiCA da benzer perspektifle yaklaşıyor.

Zaten tüm düzenlemelerin aynı regülasyonda hazırlanması doğru bir hukuk tekniği değildir. Süreç içinde başka yeni teknolojilerinde çıkma olasılığı hayli yüksek olduğu için zamanla yeni regülasyonların gündeme gelmesi daha sağlıklı olur.

MiCA (kapsam içi)

MiCA (kapsam dışı)

MiCA, mevcut finansal hizmetler mevzuatı kapsamında olan kripto varlıkları kapsamı içine almamaktadır. Örneğin; security token’lar, MiFID kapsamında olup MiCA’nın kapsamına girmemektedir.

MiCA, kripto varlıkların AB’deki yasal statüsünü belirlemek ve kripto varlık hizmet sağlayıcılarına standartlar getirmek için hazırlanmıştır. Kapsamı içindeki varlıkların düzenlemeleri, tüketici ve yatırımcıların korunması, şeffaflık, denetleme, manipülasyon ve suçların önlenmesi konularına açıklık getirirken, kapsamı dışındaki varlıklar bu düzenleme kapsamı dışındadır ve farklı düzenlemelere tabi olabilirler.

MiCA, ART’leri ve/veya EMT’leri (özellikle algoritmik kripto varlıklar ve stablecoin’ler) “önemli” olarak belirleyebilir. Bir ART veya EMT’nin önemli olarak kabul edilip edilmeyeceği, işlemlerin hacmine, sıklığına, piyasa değerine veya sistemik risk etkisi gibi etkenlere bağlı olarak değerlendirilecektir. ART ve EMT ihraççısı olanlar daha katı kurallara tabi olacaktır. Örneğin; sermaye gereksinimi veya ulusal yetkili otoriteler yerine EBA tarafından denetlenmek gibi.

Bir diğer önemli nokta ise NFT’lere ilişkindir. Her ne kadar NFT’lerin yukarıda yer verilen tabloda MiCA kapsamında olmadığı belirtilmişse de, NFT’lerin koleksiyon şeklinde ihraç edilmesi durumunda bunun değiştirilebilirliğin bir göstergesi olacağı ve MiCA kapsamına gireceği kabul edilmektedir.

Tamamen merkeziyetsiz olarak herhangi bir aracı olmadan sağlanan kripto varlık hizmetleri ve tanımlanabilir bir ihraççısı belirlenemeyen kripto varlıklar da MiCA kapsamında değildir. Örneğin; operasyonların kontrolünün merkeziyetsiz olması şartıyla Merkeziyetsiz Finans Kuruluşları (DeFi) veya Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon’lar.

Kripto Varlık İhraççıları (CAI)

CAI’ların AB’de kripto varlık ihraç etmeden önce veya söz konusu kripto varlığın bir alım-satım platformuna kabul edilmesinden önce bazı yükümlülükleri yerine getirmesi gerekmektedir.

• Kripto varlığı halka arz etmeden önce veya bir alım-satım platformunda listelenmesinden önce ilgili mevzuatta belirtilen kurallara tabi olarak bir white paper hazırlanması gerekmektedir. White paper’ın içeriği ise kripto varlığın çeşidine göre değişkenlik gösterecektir. Ancak tüm white paper’larda zorunlu olarak bulunması gereken özellikleri belirtmek gerekirse, bunlar; kripto varlık ihraççısının bilgileri, teknolojiye ilişkin bilgiler ve risklerdir. Ayrıca pazarlama ve reklam iletişimi white paper’ın içeriği ile uyumlu olmalıdır.
• Kripto varlığın ihracı için kullanılan konsensüs mekanizmasının çevre ve iklime olan olumsuz etkilerine ilişkin bilgilerin mutlaka white paper’da bulunması zorunludur.
• Kripto varlık yalnızca tüzel kişi tarafından arz edilebilecektir. Ancak MiCA söz konusu tüzel kişinin AB’de kurulmuş olma şartını aramamaktadır.
• Yetkili kuruluşa yapılacak olan white paper bildiriminin yayımından en az 20 gün önce yapılması gerekmektedir.
• Kripto varlığın halka arz edilmesi veya bir alım-satım platformunda listelenmesi için EBA’dan onay alınmasına ihtiyaç yoktur. Önemle belirtmek gerekir ki ART veya EMT’ler dışında bir kripto varlığın ihraç edilmesi için sadece white paper’ın önceden yayımlanması ve bildiriminin yapılması yeterlidir.
• White paper’ın kripto varlığın arzından önce yayımlanması zorunludur.
• Son olarak vurgulanması gereken şey, kripto varlık eğer ki nitelikli yatırımcıya arz edilecekse yukarıda belirtilen yükümlülükler geçerli olmayacaktır.

ART İhraççıları için özel kurallar

MiCA, yukarıda Genel Kurallar başlığında yer verilen yükümlülüklerin yanı sıra stablecoin çeşitleri (ART veya EMT) için bazı ek kurallar öngörmektedir. Bunun başlıca sebebi finansal istikrar ve parasal egemenlik hakkına ilişkin bazı endişelerden dolayıdır.

ART’lere ilişkin ek kurallara bakarsak;

• ART’nin ihraç edilmesi için yetkili otoriteden öncesinde ilgili izinlerin alınması gerekmektedir. Yetkilendirme prosedürünün bir parçası olarak iletilmesi gereken bilgi ve belgeler EBA ve ESMA tarafından geliştirilen düzenleyici teknik standartlarda belirtilecektir.
• ART ihraççısının AB’de kurulu olması mecburi kılınmıştır.
• ART ihraççısı şeffaflık kurallarına tabi olacaktır.
• ART ihraççısı varlıkların rezervini tutma konusunda yükümlülüklere tabidir. Bunun sebebi MiCA’nın ART yatırımcılarının istedikleri zaman token’larını nakde dönebilme haklarını koruma konusundaki tutumudur. Böylece rezervler mutlaka ART sahipleri tarafından tutulan toplam değere eşit olmak zorundadır.
• ART ihraççısı her zaman en azından aşağıdakilerden en yüksek olanına eş değerde özsermayeye sahip olmalıdır;
  – 350.000 EURO
  – Maddede belirtilen rezerv varlıkların ortalama miktarının %2’sine ( Önceki 6 ay boyunca her takvim gününün sonunda ortalama rezerv varlıkların miktarı)
  – Bir önceki yılın sabit genel giderlerinin dörtte birine
• ART ihraççıları detaylı bir davranış ve kurumsal yapı kurallarına tabi olacaktır. Örneğin; güçlü bir kurumsal ve iç kontrol yapılanması.
• ART white paper’ı bir takım ek gerekliliklere tabi olacaktır.

Önemli ART

MiCA, ART’lere ilişkin “Önemli ART” olarak tanımladığı farklı bir kategori belirlemiştir. Buna göre EBA, bazı kriterleri göz önüne alarak bir ART’nin Önemli ART olarak sınıflandırılıp sınıflandırılmayacağına karar verecektir.

Bu kriterler; müşteri portföyünün büyüklüğü, ihraç edilen ART’lerin değeri, işlem sayısı, rezervlerin büyüklüğü, uluslarası faaliyetlerin önemi ve finansal sistemle olan ilişkisidir.

Önemli ART ihraççılarının ek yükümlülükleri ise şunlardır:

• İhraççının sağlam ve etkili risk yönetimini destekleyen bir ücret politikasına sahip olması gerekir.
• İhraççının özsermaye gerekliliği artırılmaktadır.
• İhraççı, kripto varlığını nakde çevirmek isteyenlerin işlemlerini gerçekleştirilmesini sağlayabilmek için bir likidite yönetim politikasına sahip olmalı ve uygulamalıdır.
• İhraççı, Önemli ART’lerin adil, makul ve ayrımcı olmayan esaslar baz alınarak kripto varlık saklama şirketinde saklanmasını sağlamakla yükümlüdür.

EMT ihraççıları için özel kurallar

EMT’ler yalnızca AB tarafından yetkilendirilmiş kredi kuruluşları ve Elektronik Para Kuruluşları tarafından arz edilebilir. EMT’lere ilişkin kurallar için MiCA’nın farklı bir düzenleme getirmediği durumlarda 2009/110/EC Elektronik Para Direktifine bakılabilir. Önemli olan nokta EMT sahiplerine tanınması gereken nakde dönebilme hakkıdır. Ayrıca, ART’de olduğu gibi EBA, EMT’leri önemli EMT olarak sınıflandırabilir. Söz konusu sınıflandırmanın belirlenmesine ilişkin kurallar yukarıda Önemli ART için sayılan kurallarla aynıdır.

Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları (CASP)

MiCA’da kripto varlık hizmetleri olarak belirtilen hizmetlerden herhangi birini gerçekleştirmek isteyenler CASP olarak kategorize edilecek ve AB’de faaliyet gösterebilmesi için yetkili kuruluştan gerekli izinleri alması gerekecektir.

Bir tüzel kişi MiCA kapsamında CASP olarak yetkilendirilmek istiyorsa;

• AB üye devletlerden birinde kripto varlık faaliyetlerini sürdüreceği kayıtlı bir yerleşim yeri olmalı
• Aynı zamanda en azından bir direktörünün AB’de ikamet ediyor olması zorunludur.

MiCA, bir üye devlet tarafından yetkilendirilmiş CASP’ların tüm AB içerisinde faaliyet gösterebilmesi için pasaport hakkı olarak ifade edilen bir hak öngörmektedir. Uluslarası olarak hizmet sağlayacak olan CASP’lar bu konuda “Ulusal Yetkili Kuruluş”u bilgilendirecektir.

Yetkilendirilmek isteyen CASP’lar başvuru taleplerini kayıtlı yerleşim yerlerinin bulunduğu üye devletteki “Ulusal Yetkili Kuruluş”a iletecektir.

CASP’ların tabi oldukları genel kurallara bakarsak;

• Adil ve müşterilerin çıkarları doğrultusunda hareket edilmesi
• En az bir Direktör AB’de ikamet eder.
• Bir işletmenin işlerinin bir bütün olarak yürütülmesi için gerekli olan kilit yönetim ve ticari kararların özünde alındığı yerin AB’de olması
• Yönetim üyelerinin ve nitekli yatırımcıların (%10) uygun olması
• İhtiyati ve kurumsal gereklilikler
• Varlıkların ve fonların korunması
• Hızlı ve adil şikayet yönetme prosedürlerinin uygulanması
• Çıkar çatışmalarının önlenmesi ve yönetilmesi
• Dış kaynak gerekliliklerinin izlenmesi

Ayrıca, saklama hizmeti sunan şirketler; varlıkların ayrı ayrı tutulması ve günlük olarak tutulan varlıkların raporlanmasına ilişkin saklama politikası oluşturmakla yükümlüdür. Söz konusu firmalar, siber saldırı veya arıza durumunda müşterilerin kripto varlıklarında meydana gelen kayıplardan dolayı sorumlu olacaktır. Müşterilere ait itibari para fonlarının, bir merkez bankası veya bir kredi kurumu nezdinde, CASP’lerin kendi fonlarından ayrı olarak tutulması gerekecektir.

Önemle belirtmek gerekir ki, MiCA yürürlüğe girdiğinde halihazırda faaliyette olan CASP’lar bakımından MiCA’ya uyum sağlamaları ve yetkilendirilmeleri için belirli bir süre tanınacaktır.

Piyasa manipülatörleri unutulmamış

Piyasanın kötüye kullanımı

MiCA, kripto varlıkların kötüye kullanımını önlemek için düzenleme getirmektedir. Bu düzenleme, piyasanın kötüye kullanımını önlemeye yönelik belirli kurallar içermekte ve gözetim ve uygulama mekanizması da dahil olmak üzere kapsamlı bir çerçeve sağlamaktadır.

MiCA düzenlemesi, AB Mali Hizmetler Yasama ve Düzenleme Araçları kapsamında yer alan AB Piyasa Kötüye Kullanma Yönetmeliği gibi belirli kavramları değiştirmekte ve genişletmektedir. Bu düzenleme kapsamında piyasayı kötüye kullanma düzenlemelerinin parametreleri de belirlenmektedir.

Kripto varlıklar için getirilen piyasayı kötüye kullanma düzenlemesi, içeriden öğrenilen bilginin tanımını, piyasayı kötüye kullanma düzenlemelerinin parametrelerini ve kripto varlıkları bir kripto varlık alım-satım platformunda listelenmesine izin verilen CAI’lerin içeriden bilgi ifşa etmesine olan ihtiyacı netleştirir.

MiCA, piyasa manipülasyonunu, içeriden öğrenilen bilgilerin yasa dışı ifşasını ve MiCA kapsamındaki kripto varlıklarının içeriden öğrenenler tarafından ticaretini yasaklamaktadır.

Kripto varlık işlemlerini profesyonel olarak gerçekleştirenler, piyasa manipülasyonunu izlemek ve engellemek için etkili bir sistem ve prosedürü kurmak zorundadırlar. Bununla birlikte, düzenleyici kurumlar da kripto varlıkların kötüye kullanımını önlemek için çeşitli tedbirler almalıdır. Bu tedbirler arasında, kripto varlık işlemlerinin kaydedilmesi ve izlenmesi, kara para aklamayı önlemek için KYC ve AML uygulamalarının kullanılması gibi önemli adımlar yer almaktadır.

Türkiye’yi ne bekliyor?

Öncelikle belirtmek gerekir ki Türkiye, finansal araçlar konusunda Avrupa direktiflerini takip etmektedir. Bu nedenle bankacılık kanunları ve Elektronik Para Kanunu gibi kanunlarımız, uluslararası işbirliği gerektiren finansal araçlarla ilgili direktifleri Avrupa Birliği’nin kendi iç hukukuna göre düzenlemektedir.

Ancak, Türkiye’de Kripto Varlık Yasası için MiCA’nın hayata geçirilmesi oldukça önemlidir, çünkü bu yasa Türkiye’deki yasa koyucular için bir ilham kaynağı olabilir.

Bu yazı, ülkemizdeki yasa koyucuların düzenlemeyi anlamasına ve iç hukukumuza entegre etmesine yardımcı olmak amacıyla detaylı bir şekilde hazırlanmıştır. Düzenlemenin daha iyi anlaşılabilmesi için ise online ve offline bilgilendirici seminerler düzenleyeceğiz.

Umarız ki bu yazı, okuyucularımız ve yasa koyucularımız için faydalı olmuştur. Herhangi bir sorunuz olursa iletişime geçmekten çekinmeyin.

Av.Sima Baktaş 

globalb@globalblaw.com veya www.globalblaw.com