Bitcoin helal mi? İslam hukuku ve Diyanet ne diyor?

Bitcoin’i bir yatırım aracı olarak değerlendirmek isteyen ancak piyasaya henüz adım atmamış olan çok sayıda insan var. Bazıları dini nedenlerle akıllarda oluşan sorulardan dolayı uzak durmayı tercih ediyor. Bazıları merak edip bu meseleyi sorguluyor: Bitcoin helâl mi veya Bitcoin caiz mi? İslam hukuku açısından Bitcoin nasıl bir yere sahip? Diyanet İşleri Başkanlığı’nın fetvası ve bu konularda yapılan araştırmaları derledik.

[toc]

Diyanet “caiz değil” demişti

Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığı, 2018 yılında Bitcoin helal mi, değil mi sorusuna ilişkin olarak kripto para ile ilgili bir açıklama yayınlamış ve kripto paraların kullanımının caiz olmadığını bildirmişti.

Diyanet, söz konusu açıklamada şu ifadeleri kullanıyor:

“Kullanıcılar arasında değişim ya da kıymet ölçüsü olarak genel kabul gören, kaynağı itibariyle kullanıcılara güven veren her türlü paranın kullanımı caizdir. Bu noktada önemli olan husus, para olarak bilinen değişim aracının kendi özünde yani üretim şeklinde, sürüm aşamalarında ve muhataplık niteliğinde büyük belirsizlik içerip içermemesi, bir aldatma aracı olarak kullanılıp kullanılmaması ve belli bir kesimin haksız ve sebepsiz zenginleşmesine vesile olup-olmamasıdır.

Son yıllarda ortaya çıkan ve birçok çeşidi bulunan, dijital kripto paralardan her birini kullanmanın hükmünü yukarıdaki genel ilkeler doğrultusunda değerlendirmek gerekir. Buna göre, özünde ciddi belirsizlikler taşıyan, aldanma ve aldatma riski ileri düzeyde olan, dolayısıyla güvencesi bulunmayan ve kamuoyunda ‘Saadet zinciri’ olarak bilinen uygulamalar gibi belirli kesimlerin haksız ve sebepsiz zenginleşmesine yol açan dijital kripto paraların kullanımı caiz değildir.”

Hayrettin Karaman’dan “caiz değil” fetvası

Bu sene ünlü ilahiyatçı yazar Hayrettin Karaman’dan da bir Bitcoin fetvası gelmişti. Karaman, Bitcoin caiz mi sorusu çerçevesinde şu yanıtı vermişti:

“Bu sisteme girmek ve kullanmak, yüksek risk taşıdığı, çok oynak ve kaygan sisteme sahip olduğu, aşırı elektrik israfına sebep olduğu ve hukuki boşluklar nedeniyle hırsızlık gibi suçlara ceza verilememesi, kara para aklamaya açık olması ve dijital para hesap sahibi öldüğünde varislere intikal etmemesi gibi sebeplerden dolayı caiz değildir.”

Dr. Hasan Doğan’a göre bazı iddialar haram olduğunu öne sürmek için yeterli sebep değil

Öte yandan Cumhurbaşkanlığı Özel Kalem Müdürü ve İlahiyatçı Dr. Hasan Doğan’ın bunlardan farklı bir değerlendirmesi var. Doğan, 248 sayfalık “İslam Hukuku Açısından Kripto Paralar ve Blockchain Şifreleme Teknolojisi” başlıklı makalesinde kripto paraların döviz, altın ve benzeri helâl yatırım araçlarının tümü gibi spekülasyona açık olduğu ancak bu durumun sistemi haram olarak nitelemek hususunda temel ölçüt biçiminde değerlendirilemeyeceğine vurgu yapıyor. Doğan, konuya ilişkin paragrafta şu ifadelere yer veriyor:

“Döviz, altın ve benzerlerine para yatırmak ve fiyatları arttığında bunları satmak ve böylece para kazanmak zaten caiz görülmüştür. Kripto paralar da döviz, altın ve benzeri helal yatırım araçlarının tümü gibi spekülasyona açıktır ve bu durum da anılan sistemi haram olarak nitelemek hususunda temel ölçü biçiminde değerlendirilemez.”

Doğan ayrıca şu iddiaların kripto paraların haram olduğunu öne sürmek için yeterli sebep olmadığını belirtiyor:

• Kripto paraların devlet gibi muteber bir otorite tarafından tedavüle sokulmaması
• Kripto paraların karşılığının olmaması
• Kabzın bulunmaması
• Vergi kaçırma riskinin yüksek olması

Doğan, devamında kripto para sisteminde mevcut koşullarda faiz uygulamasının bulunmadığını belirterek “Faizin İslam ekonomik sisteminin en önemli kırmızı çizgisi olduğu dikkate alındığında, bu durum, kripto paraların meşruiyeti için en önemli belirleyici özelliği haline gelmektedir.” diyor.

Doğan, sonuç bölümünde şu ifadelere yer veriyor:

“Bitcoin’in İslam hukuku bağlamında menfi niteliklerinin, kripto paraların tümünü ve sistemini haram saymak için genel bir yargıya zemin teşkil ettiğini düşünmek doğru değildir. Özellikle de kripto paraların bir devlet ya da otoritenin güvencesi altında olmadığı iddiası temelinde yükselen gayri meşruluk yargısı bu nedenle çok sayıda kripto para çeşidinde karşılık bulmamaktadır.”

Bitcoin helal mi sorusu Diyanet TV’de de yanıtlandı

Kripto paranın caiz olup olmadığı geçtiğimiz yıl Diyanet TV’de de ele alındı. Youtube’da yayınlanan programda şöyle deniyor:

“Şu ana kadar elde ettiğimiz bilgilere göre arkasında bir güç, devlet, kuruluş yok. Dolayısıyla yatırımcısına bazen müthiş derecede kaybettirir, bazen müthiş derecede kazandırır. Bundan dolayı Din İşleri Yüksek Kurulumuz bu konuda özel bir fetva yayınlamıştır. Bitcoin ile yatırım yapmak, alım satım yapmak caiz değildir.”