Brüt Takas Nedir? Neden Olur? Hisseye Ne Olur?

2022 yılında Borsa İstanbul’un yükselmesiyle birlikte birçok hisse de bu yükselişe ortak oldu. Elbette piyasa dinamiklerinden birisi de yükseliş sırasında, piyasaya yeni yatırımcıların girmesidir. Bu da doğal olarak borsa terimlerini bilmeyen birçok yatırımcının soru sormasını sağlıyor Bu terimler arasında şüphesiz en çok merak edilen brüt takas diyebiliriz. Peki brüt takas nedir? Brüt takas uygulaması hangi durumda olur ve bir hisse brüt takasa girerse nasıl etkilenir?

Brüt Takas Nedir?

Brüt takas, borsada bir düzenleme tedbiri olarak kullanılan, satın alınan hissenin aynı işlem günü içerisinde satılmasını engelleyen bir uygulamadır. Alınan hisse senedi en erken (T+1) gün süre sonra satılabilir.

Bu uygulama, genellikle borsada işlem gören bir hisse senedinin volatilitesinin (oynaklığının) kontrol altına alınmasına yardımcı olmak için kullanılır. Olağanüstü durumlarda veya belirli hisse senetlerinin fiyatlarındaki ani ve büyük ölçekli hareketleri düzeltmek için brüt takas uygulamasına başvurulabilir.

Brüt Takas Hangi Durumda Olur?

Bu durum genellikle, belirli hisse senetlerinde aşırı volatilite veya spekülatif işlem aktivitesi gözlendiğinde meydana gelir. Örneğin, bir hissenin fiyatı birkaç işlem günü boyunca çok hızlı bir şekilde yükselip düşüyorsa, bu hissenin brüt takas uygulamasına dahil edilmesine karar verilebilir.

SPK, bu tür bir durumla karşılaştığında, brüt takas uygulamasını başlatarak hisse senedindeki alım satımı kısıtlar. Bu, yatırımcıların aynı işlem günü içerisinde bir hisseyi hem alıp hem satmalarını engeller. Bu uygulama, belirli bir hisse senedindeki fiyat hareketlerini yatıştırmak ve bu hisse senedinin piyasasını daha istikrarlı hale getirmek için tasarlanmıştır.

Bunun yanı sıra, SPK brüt takas uygulaması ile birlikte, belirli hisse senetlerinde sıkça görülen “yapay fiyat ve piyasa oluşturma teşebbüslerine” karşı çok yönlü tedbirler de almaktadır. Bu tür modern yaklaşımlar, suç işlendikten sonra tespit ve cezalandırmadan ziyade, suç işleme olasılığını baştan kapatmaya ve bu tür faaliyetleri kaynağında önlemeye yöneliktir. Bu şekilde, SPK piyasa düzenini ve yatırımcıların çıkarlarını koruma görevini yerine getirir.

Hisse Brüt Takasa Girerse Ne Olur?

Brüt takas uygulaması, piyasadaki takas işlemlerini etkileyen bir uygulama olmasına rağmen brüt takas kapsamına giren hisselerde açığa satış işlemleri ve kredili işlemlerin kapalı olması sebebiyle işlem hacminde düşme gözlenebilir. Bununla birlikte brüt takas kapsamına giren hisseye olan talebin düşmesi fiyatı etkileyebilir. Ancak bir hissenin fiyatına veya hisse üzerinden yapılacak bir ticarete karar verirken dikkate alınması gereken birçok noktanın var olduğu unutulmamalıdır.

Brüt Takas Ne Zaman Biter?

SPK, brüt takas kapsamına alınan bir hissenin hangi dönemlerde brüt takas kapsamında bulunacağını duyurunun ilk yapıldığı anda belirtmektedir. Ancak SPK yaptığı bazı duyurularda bahse konu olan hisse senedinin brüt takas kapsamından çıkacağı tarihi belirtmeyerek “süresiz” olarak nitelendirebilir.