Bitcoin’den ilk kez bahsedildiği 2013 yılından 2023’e: Türkiye’nin 10 yıllık kripto regülasyon yolculuğu

2024 yılına yeni girdiğimiz bugünlerde devletin ilk kez 2013 yılında Bitcoin ile tanışması ve bu 10 yıllık süreçte kripto regülasyonlarının adım adım tarihçesini sizler için sıraladım. Bu süreçte Türkiye’de kripto regülasyonu konusunda devlet nezdinde nasıl yaklaşıldığını özet olarak okuyabileceksiniz.

2013: BDDK basın duyurusuyla devlet kaynaklarında ilk kez Bitcoin’in adı geçti

6493 sayılı “Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun” uyarınca ilgili kurumlardan alınan kararlar gereği, bu kanun kapsamında yer alan hükümleri taşımadığı ve Bitcoin sisteminde kimliklerin bilinmemesi sebebiyle, Bitcoin’in yasa dışı faaliyetlerde kullanılabileceği, değerinin kısa süreler içerisinde değişiklik göstermesi, sanal cüzdanların dolandırılması, çalınabilmesi, kaybolabilmesi, usulsüz kullanılabilmesi ve işlemlerin geri döndürülemez olması dolayısıyla risklere açık olduğu vurgulanmıştır.

2016: SPK Araştırma Dairesi Başkanlığı’nın kripto para raporu

Raporda Dr. Abdurrahman ÇARKACIOĞLU tarafından şunlar belirtilmiştir:

“Bitcoin ve getirdiği teknolojilerin kullanım alanı ve yaygınlığı her geçen gün artmaktadır. Bu duruma karşın hükümetler Bitcoin’e karşı olumlu bir endişe içindedir. Ülkemizin de diğer tüm dünya devletleriyle birlikte Bitcoin’i olumlu bir endişeyle takip etmesi uygun görülmektedir. Riskler dikkate alınarak teşvik edici düzenlemeler yapılırsa, Bitcoin pazarından gelir elde etmek de mümkün olabilir.”

2019: MASAK kripto para tebliği

Bankalara, aşağıdaki kriterlere göre şüpheli bildirim yapılması gerektiği tebliğ edildi:

T-001- 3.47: “Müşteri hesaplarından kripto para alımı amacıyla yurt içi ve yurt dışı kripto para borsalarına ya da gerçek veya tüzel kişi hesaplarına, müşteri profiline uymayacak sıklık ve tutarda para transferi yapılması.”

T-001- 3.61: “Kaynağı bilinmeyen veya şahsın mali profili ile uygun olmayan şekilde yapıldığından şüphelenilen kripto para satımı sonucunda müşteri hesaplarına transfer gelmesi.”

2021 Nisan: Kripto varlıkların ödemelerde kullanımını yasaklayan yönetmelik

Kripto para: Kripto varlık

Kripto borsaları, “Kripto varlık hizmet sağlayıcıları” başlığı altında “kripto varlık alım-satım platformları” olarak adlandırılmıştır. Bundan sonra resmi olarak bu şekilde ifade edilecektir.

Bu yönetmelikle kripto varlıkların ödeme olarak kullanılması yasaklanmıştır. Ne yazık ki, bu yönetmelik hem anayasa hem de mevcut birçok düzenlemeye aykırıdır. Bu nedenle, GlobalB olarak bu yönetmeliğe karşı dava açtık ve dava süreci devam etmektedir.

2021 Mayıs: Suç gelirlerinin aklanmasının ve terörün finansmanının önlenmesine dair tedbirler hakkında yönetmelik

Bu yönetmelik ile kripto platformları doğrudan Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) yükümlülüğü altına alındı:

• Müşteri Tanı Sistemi (KYC) şartı getirildi.
• Şüpheli transferlerin MASAK’a bildirilmesi zorunluluğu getirildi.
• Başkası adına hareket edenlerde kimlik tespiti zorunluluğu getirildi.
• Kimlik tespiti için kullanılan belgelerin gerçekliğinin kontrol edilmesi yükümlülüğü getirildi.
• Karmaşık ve olağan dışı büyüklükteki işlemler ile makul hukuki ve ekonomik amacı olmayan işlemlere özel dikkat gösterilmesi, talep edilen işlemin amacı hakkında yeterli bilgi edinmek için gerekli tedbirlerin alınması ve bu kapsamda elde edilen bilgi, belge ve kayıtların yetkililere sunulmak üzere muhafaza edilmesi şartı getirildi.
• Platformların MASAK Uyum Uzmanı bulundurma zorunluluğu getirildi.

2021 Ekim: FATF, Türkiye’yi gri listeye aldı

Türkiye, kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadelede yetersiz kaldığı gerekçesiyle 21 Ekim 2021 tarihinde Finansal Eylem Görev Gücü (FATF) tarafından gri listeye alındı. Bu karar, Türkiye’nin uluslararası finansal sisteme olan güvenilirliğini sarsmış ve ülkenin mali durumunu etkilemiştir. FATF tarafından yapılan değerlendirmeler sonucunda, Türkiye’nin daha etkili önlemler alması gerektiği vurgulanmıştır. Bu önlemler arasında kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadelede daha sıkı denetimler yapılması, uluslararası standartlara tam uyum sağlanması ve işbirliğinin artırılması yer almaktadır. 

2021 Kasım: FATF’in 2019 rehberi güncellendi

2018 yılında FATF, VA ve VASP’ları tavsiye 15’e ekliyor ve bununla birlikte lisanslama ile ilgili kısmı da dahil ediliyor. Haziran 2019’da bu konuyla ilgili açıklayıcı bir not ekleniyor. 2021 yılında ise 2019’da yayımlanan rehber güncelleniyor.

FATF’ın Kasım 2021 raporuna göre üye ülkeler, kripto varlık alım satım platformlarını da içeren ve genel olarak kripto varlık servis sağlayıcıları (VASP / sanal varlık hizmet sağlayıcıları) olarak adlandırılan kurumları izne veya lisansa tabi tutmalıdır. Bu düzenleme, finansal dünyadaki dijital varlıkların güvenliği ve düzenlemesi açısından önemli bir adımdır. Ülkeler, kripto varlık sektörünün etkin bir şekilde denetlenmesini sağlamak amacıyla bu tür kurumları düzenlemek ve denetlemek için gerekli adımları atmaktadır.

2022: Taslak kripto regülasyonu gündeme geldi

2022 yılında, Türkiye’de kripto para birimlerine ilişkin yeni bir regülasyon taslağı gündeme geldi. Ancak, bu taslakta bazı sorunlu maddeler olduğu gerekçesiyle, kamuoyundan yoğun tepki alındı. Konu, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne taşındı ve ilgili kişilerin görüşleri alındı. Tartışmaların ardından bu taslak rafa kaldırıldı.

Bu regülasyon taslağı, kripto para birimlerinin kullanımı ve ticaretiyle ilgili düzenlemeler içeriyordu. Taslak, kripto para piyasasını denetlemek, yatırımcıların ve tüketicilerin güvenliğini sağlamak amacıyla hazırlanmıştı. Ancak, bazı kesimler taslağın getirdiği düzenlemelerin aşırı sıkı olduğunu ve kripto para sektörünün gelişimini engelleyebileceğini düşünerek tepki gösterdiler.

Taslak, her ne kadar kurumlar tarafından doğrulanmasa da kamuoyunun tepkileri ve ilgili kişilerin görüşleri doğrultusunda yeni kripto yasası ile ilgili görüşler değerlendirildi. Taslak, tartışmalar sonucunda, sorunlu maddelerin düzeltilmesi ve daha kapsamlı bir çalışmanın yapılması gerektiği kararına varılarak rafa kaldırıldı.

2023: FATF’in gri listesinden çıkma hamlesi

Türkiye, FATF gri listesinden çıkmak için kripto yasasını gündeme getirerek 40 maddeye sahip bir eylem planını uygulamaya koydu. Türkiye, 39 maddeyi gerçekleştirdi ve sadece 40. madde olan kripto varlık platformlarının lisanslanması önerisiyle ilgili çalışmalara devam etmektedir. Türkiye’nin 4. Tur FATF değerlendirmesi sürecinde, FATF’in 40 tavsiyesine uyum sağlamak amacıyla atılan adımlar sonucunda sadece bir tavsiyeyle uyumsuzluk kalmıştır ve bu uyumsuzluk kripto varlıkların düzenlenmesiyle ilgilidir.

2023 Aralık: Yeni kripto yasası gündemi

Medyada çıkan haberlere göre, taslak kripto regülasyonunun ocak ayında meclise gönderilmesi ve mart ayına kadar yasallaşması bekleniyor. Haberde belirtilene göre, bu regülasyonun amacı kripto para birimlerinin kullanımını düzenlemek ve güvenliğini sağlamaktır. Bu regülasyonun kabul edilmesiyle birlikte, kripto para birimleriyle ilgili işlemleri yapan kişilerin daha fazla korunması ve dolandırıcılık riskinin azaltılması hedeflenmektedir. Ayrıca, bu regülasyonun kripto para piyasasına daha fazla şeffaflık getireceği ve yatırımcıların güvenini artıracağı da vurgulanmaktadır.

Kısa kısa 2013’ten 2023’e yaşananlar

• 2013: Türkiye’de ilk kez devlet kaynaklarında ‘Bitcoin’ adı geçirildi 25 Kasım 2013’te BDDK, Bitcoin’in yasa dışı faaliyetlerde kullanılabileceğini ve riskleri olduğunu vurguladı.
  
• 2016: SPK Araştırma Dairesi Başkanlığı, Bitcoin ve Blockchain teknolojilerinin potansiyelini ve yaygınlığını vurgulayan bir rapor yayımladı.
  
• 2019: MASAK, bankalara kripto para alım-satım işlemlerine ilişkin şüpheli işlem bildirimlerinde bulunma talimatı verdi.
  
• 2021 Nisan: Merkez Bankası, 16 Nisan’da Türkiye’de kripto varlıkların ödeme aracı olarak kullanılmamasına yönelik bir yönetmelik yayınlandı. Bu yönetmelik anayasaya ve mevcut düzenlemelere aykırılığı gerekçesiyle tartışmalara yol açtı. GlobalB olarak bu yönetmeliğe karşı açtığımız dava Danıştay’da hala devam ediyor.
  
• 2021 Mayıs: 1 Mayıs’ta suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı mevzuatı kapsamında, kripto varlık alım satım platformları MASAK yükümlüleri arasına alındı.
  
• 2021 Ekim: Türkiye, kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadelede yetersiz kaldığı gerekçesiyle FATF tarafından gri listeye alındı. Gri listeye girme nedeni ise kripto değil.
  
• 2021 Kasım: FATF, kripto varlık alım satım platformlarını içeren Kripto Varlık Servis Sağlayıcılarının (VASP) düzenlemelerini ve yükümlülüklerini belirtti. 2018 yılında FATF, VA ve VASP’ları tavsiye 15’e ekledi ve doğal olarak lisanslama ile ilgili kısmı da dahil etti. Haziran 2019’da da bu konuyla ilgili açıklayıcı bir not eklediler. 2021 yılında yapılan şey, 2019 yılında yayımlanan rehberin güncellenmesiydi.
  
• 2022: Türkiye’de tartışmalara yol açan taslak bir kripto regülasyonu gündeme geldi. Kamuoyundan gelen tepkiler sonucu bu taslak rafa kaldırıldı.
  
• 2023: Türkiye, FATF gri listesinden çıkmak için son olarak kripto yasasını gündeme getirerek 40 maddelik bir eylem planı uygulamaya koydu. 39 madde tamamlandı ve son olarak kripto varlık platformlarının lisanslanması ve kripto varlıkların düzenlenmesi ile ilgili olan 40. madde kaldı.