Hangisi iyi, hangisi işe yaramaz? Emin Gün Sirer, ilk 10 kripto parayı değerlendirdi

Küresel Blockchain ve kripto para alanının en saygın isimlerinden biri olan Türk bilgisayar bilimci Prof. Dr. Emin Gün Sirer, Youtube kanalı Kripto Sözlük TV’de Eren Caner’in sorularını yanıtladı.

Sirer, yaklaşık 1.5 saat süren yayında Blockchain ve kripto paralara dair birçok önemli konuya değindi.

Yayının son bölümüne doğru Sirer, piyasa kapitalizasyonuna göre en büyük ilk 10 kripto parayı değerlendirdi.

Sirer’in değerlendirmeleri şu şekildeydi:

1- Bitcoin

“Bitcoin hepimizin çok sevdiği bir sistem. Satoshi hepimizin sevdiği ve saydığı bir insan. Çok çok ilginç bir sistem. Dünyaya neler yapılabileceğini kanıtladı ama Bitcoin’in arkasındaki geliştirici ekibi, Bitcoin’in blok zincirinin ölçeklenemeyeceğini ve o konuda hiçbir şey yapılamayacağını düşünüyorlar. Ölçeklemeyi ikinci katmanda yapmaya çalışıyorlar. Bu sistemlerin hepsinin bir problemi var. Orada yapabileceğiniz ödemeler kısıtlı. Örneğin Lightning’de şu anda sınır 111 BTC. Bundan daha fazlasını gönderemezsiniz. Satoshi’nin çizdiği çizgiden çıktılar. Onlara başarılar diliyorum. Lightning Network çalışsa dahi benim kullanmayacağım bir sistem değil, çünkü gizliliğinizi sağlamanız çok zor. Lightning’in çalışması 5-10 yıl alacak diye düşünüyorum. Bitcoin Core ekibi bilimsel yoldan çıktı.”

2- Ethereum

“Ethereum çok sevdiğim bir sistem. Yapmaya çalıştıkları şey çok çok ilginç. Fazlasıyla arkasındayım. Ethereum’da Nakamoto konsensüs protokolünü kullanıyorlar. Bitcoin’den farklı olarak bu protolü daha agresif bir şekilde, 15 saniyede bir blok oluşturulacak biçimde kullanıyorlar. Yaklaşımları da hep bilimsel olmuştur. Vitalik benim çok yakından tanıdığım, sürekli konuştuğum, arada sırada buraya gelip giden bir arkadaş. Yapmaya çalıştıkları şey çok çok zor. Biliyorlar ki şu anki sistemleri ile vizyonları arasında büyük bir boşluk var. O yüzden proof-of-stake’e geçmeye çalışıyorlar. Bana kalırsa Ethereum’un yapması gereken birkaç sene sonra olduğu gibi Avalanche’a geçmek olmalı. Ölçekleme problemleri onlar için büyük sorun. CryptoKitties gibi bir oyunun bir zinciri kırmaması lazım.”

3- Ripple

“Ripple ilginç bir proje ama ben onu hiçbir zaman için diğerleriyle eşit tutmadım. Ripple klasik çalışma tarzına sahip protokllerden biridir. Ripple’ın çalışma tarzının altında derin bir merkeziyetçilik var. Merkeziyetçi bir sistem. Hiçbir zaman için Bitcoin’le eşdeğer görmedim. Öte yandan Ripple’ın şirket olarak yaptığı ilginç şeyler var. Göz ardı edilemez bir şey. Beni korkutansa var olan XRP’lerin yüzde 60’ının Ripple şirketinin elinde oluşu. Bu problem yaratır. XRP’nin bir anda ‘dump’ edilmesi mümkün.”

4- Bitcoin Cash

“Bitcoin Cash benim sevdiğim bir sistem. Ama ne olur, ne biter emin değilim. Bundan bir yıl önce çok daha fazla seviyordum. Neden seviyoruz? Çünkü Satoshi’nin yazdığı Bitcoin whitepaper’ının devamı. Bitcoin Cash benim için çok ilginç bir deney. Satoshi’nin pirüpak vizyonu neyse o Bitcoin Cash’te var. Merak ettiğim bir konu. Cevaptan da emin değilim. Satoshi’nin vizyonu bizi nereye götürecek? Bitcoin Cash’in yaptığı gibi parametre değiştirerek saniyedeki işlem sayısı ne kadar artırılabilir, emin değilim. Öte yandan Bitcoin Cash’in arkasında gerçekten merkeziyetsiz birkaç grup var. Adaptasyon hikayeleri mükemmel. Yaklaşık iki yıl içinde her yerde kabul edilebilir hale geldiler. Bunlara ek olarak kendi toplulukları içinde büyük bir sorun var. Bu Craig Wright denen adam bildiğimiz bir dolandırıcı. Avustralya’dan gelmiş. Görmemişin de teki. Ben başta olmak üzere herkese de saldırıyor. Tuttuğu troll’lerle de tüm gün boyunca bunu yapıyor. Böyle bir topluluğa para yatırmak doğru mu emin değilim. O topluluk içinde bir kanser var ve bu büyük bir problem.”

5- EOS

“EOS’ta 21 blok üreticisi var ve şu anda kartelleşmeye başlamışlar. EOS’un kodunu inceledim. Geliştiricisi Dan Larimer kendi kafasına göre bir konsensus protokolü geliştirmiş. Daha önce herhangi bir insan ne bakmış ne kontrol etmiş. Yüzde 99 bu çalışacak, bunda sorun yok. Çalışmayan ama çalışıyormuş gibi yapan o kadar konsensus protoklü var ki. Dan’in yaptığı sistemin hatalı olduğunu şu anda biliyorum. Sistemin kendi kendini devam ettirilebilir olması lazım. Sürdürülebilirlik çok önemli. EOS’ta bu sürdürülebilirlik özelliğinin olduğuna inanmıyorum. Ben dikkatle baktım ve hata gördüm. Dan’e de sakin sakin anlatmaya çalıştım ama tam bir cevap alamadım. EOS’ta çok travma bekliyorum.”

6- Stellar

“Stellar’ın Ripple ile aynı olduğunu düşünüyorum. Herhangi bir açıdan pek bir fark yok. Çok çok benzerler. İkisi arasında bir seçim yapacak olsam Ripple’ı tercih ederim. Dış dünya ile olan bağlantıları daha güçlü.”

7- Litecoin

“Litecoin bir oyuncak. Anlamsız bir kripto para. Litecoin’i satan tek şey şu pazarlama söylemi: Bitcoin altınsa, Litecoin gümüş. Ne demek bu? Anlamsız bu. Bu coin’lerin hepsi bilgisayarlarımın içindeki sayılar. Ben sana değer yollayabiliyorsam bunu bir şekilde yollarım. Bunun altını, gümüşü yok ki. Litecoin’in yaptığı çıkışlar ve inişleri tiyatro olarak izliyorum. Charlie Lee çok başarılı bir tiyatro yönetmeni. Mükemmel bir algı yönetimi yapıyor. Umarım alan arkadaşlar mağdur olmazlar.”

8- Tether

“Tether hakkında çok karmaşık düşüncelerim var. Bana kalırsa aslında çok net bir vizyonu olan bir sistem. Normalde benim çok seveceğim bir sistem. Aslında benliğimin yüzde 90’ı Tether’i çok sevmek istiyor. İçten içe çok sevmek istediğim bir sistem. Tek bir sorunu var, o da ölümcül bir sorun. Ben sana Tether gönderdiğim zaman, o Tether bankada var olan bir dolara tekabül ediyor mu, etmiyor mu? Bunu bilemedikten sonra bunun ne değeri kaldı. Tether’in hiçbir muhasebesi falan olmuş değil. Arkadaşlara şu noktada Tether’den ve Bitfinex’ten uzak durmalarını tavsiye ederim.”

9- Cardano

“Cardano’nun arkasında bildiğiniz gibi Ouroboros konsensüs prokolü var. Proof-of-stake ile çalışıyor. Kriptografi üzerine çalışan benim gibi hocalar yılda bir defa dünyanın güzel noktalarında bir araya geliyor. En son biz geçen Haziran ayında Curaçao’da toplandık. Birisi durdu, ‘Ya iki sene oldu bu Cardano ortaya çıkalı. Kimse bu protokol için doğrudur ve çalışır demiş değil’ dedi. Bu çok ilginç bir şey. Hocalar arasında bir fikir birliği yok. 0 60 sayfalık belgeyi okumuş ve anlamış, ‘Bu doğrudur’ diyen kimseyi bilmiyorum. Bu sistemler çok çok hassas ve detayları çok ince sistemler. O yüzden güvenemiyorum. Şu anda da sanıyorum bir yönetim problemi yaşıyorlar. Uzun zamandır da pek fazla bir yol kat etmiş değiller. Çalışmasını istediğim bir sistem.”

10- Monero & Zcash

“Monero ve Zcash benim çok sevdiğim sistemler. Para dediğimiz şeyin kişiye özel olması lazım. Yaptığımız ödemelerin gözükmemesi lazım. Bunların arasında Zcash’in arkasındaki grubu daha iyi ve güçlü olarak görüyorum. Monero’nun arkasında gölgede dolaşan adamlar var. Monero almış değilim ama Zcash aldım. Sevdiğim bir sistem. İkisinin de hataları var. Zcash mesela şu anda deli gibi para üretiyor. Monero, ASIC’leri kabul etmedi. Bu kötü bir şey. Monero kodunda çok büyük hatalar yaptı. Böyle büyük hatalar yapan proje olmamalı.”

Yayının tamamına Kripto Sözlük TV’den ulaşılabilir: