“Bir borsa, hesap sahibinin rızası olmadan fonlarını çekemeyeceği bir sistem kurabilir.” — Vitalik Buterin
Yakın zamanda yaşanan ve etkisi devam FTX krizi, kullanıcıların merkezi borsalara olan güvenini zedelerken sektör içinde kripto para borsalarının hizmet şekillerinde yeni modeller geliştiriliyor. Bu taşın altına elini koyanlar arasında Ethereum’un kurucu ortağı Vitalik Buterin de var. Bilindiği üzere, geçtiğimiz günlerde Binance CEO’su Changpeng Zhao, rezerv kanıtı konusunda daha güvenilir çözümler oluşturmak için Buterin ile çalışacaklarını açıklamıştı.
Buterin, yayımladığı yeni yazısında, merkezi borsaların güven sorunlarını ele aldı ve bazı çözümler önerdi. Ethereum’un kurucusu, bu çalışmayı Coinbase, Binance ve Kraken gibi kripto para borsalarının çalışanları ile yaptığı görüşmenin ardından paylaştı.
Buterin’e göre “Borsalar, zincir üzerinde tuttukları fonların kullanıcılarına karşı yükümlülüklerini karşılamaya yeterli olduğunu gösteren kriptografik kanıtlar oluşturabilir.” Bu şekilde fonları doğrulamanın en kolay yolu, “kullanıcı adları” ve “bakiye” içeren liste yayınlamaktır. Bu sayede, her kullanıcı bakiyesini listeden kontrol edebilir. Bunlar, bakiyelerin negatif olmadığını ve talep edilen miktarın gerçek miktar olduğunu doğrular. Ancak Vitalik, önerdiği bu çözümün mahremiyete zarar verebileceğinden zk-SNARK ve Merkle Ağacı’nın kullanıldığı ve verilerin şifreli şekilde yer alacağı, daha gelişmiş detaylara dayanan güçlü bir teknik senaryodan söz etti.
Merkle Ağacı tekniği
Tekniğe göre Merkle Ağacı ve zk-SNARK teknolojisinden faydalanmak merkezi borsalara mahremiyet ve güç kazandıracak. Yöntem olarak, merkezi borsalar kullanıcı fonlarının Merkle ağaçlarına koyacak, gizlilik için ise bir hash katmanı kullanıcıların birbirinin bakiyesini görmesini engelleyecek. Tüm bu veri doğruluğu ve bakiyelerin negatif olmadığı ise zk-SNARK ile kanıtlanacak. Bu şekilde SNARK teknolojisi kullanıcılara, borsanın fonlarını riske atmadığına dair güvence verecek.
Vitalik’e göre gelecekte, ZK kanıtı yalnızca borsalardaki müşteri mevduatları için değil, daha geniş çapta borç verme işlemleri için de kullanılabilir.
Vitalik, blog yazısının sonunda mevcut borsaların iki kategoriye ayrıldığını ancak bu borsalar dışında gelecekte kullanıcı fonlarını kriptografik olarak “kısıtlamış” CEX’ler de görülebileceğini ifade etti. Buterin’e göre bu tür borsalara itibari para (fiat para) konusunda güvenecek ancak kripto para konusunda güvenmeyeceğimiz için yarı non-custodial borsalar görebiliriz.
- Custodial borsalar (kullanıcıların varlıklarının borsa cüzdanında tutulduğu borsalar, örn. Binance)
- Non-custodial borsalar (kullanıcıların varlıklarını kendilerinin kontrolünde olduğu bir cüzdanda sakladıkları borsalar, örn. Uniswap)
Bu kategoriye göre Coinbase, Binance gibi borsalar custodial borsalar iken, Uniswap gibi merkeziyetsiz borsalar (DEX olarak da bilinir) non-custodial borsalardır. Uzun vadeli gelecekte, tüm borsaların “non-custodial” olmasına giderek daha fazla yaklaşacağını düşünen Vitalik, merkezi ve merkezi olmayan borsaların var olmaya devam edeceğini de söyledi.
Diğer yandan Binance CEO’su Changpeng Zhao, Buterin’in çalışmasını destekledi ve “Vitalik’in yeni fikirleri var. Bunun üzerinde çalışıyoruz” şeklinde açıklama yaptı.