Marmara Kredi Döngüleri (Marmara Credit Loops) mal ve hizmet döngülerine dayalı olarak gerçek ekonomi içerisinde var olmayı hedefleyen ve piyasada yaygın olarak bilinen vadeli çekler, senetler, poliçe vs tüm eşten eşe kredilere alternatif ama en önemlisi bunlardaki karşılıksızlığı tamamen ortaya kaldırmaya yönelik bir proje.
Vadeli Çekler ve senetlerden esinlenerek başlatılan Marmara Chain projesinde yürütülen Marmara Kredi Döngüleri (MCL) 5. ayına girdi. Bugüne kadar 186,372 blok çıkarıldı. Marmara Chain, Komodo teknolojilerinin karmaşık iş kurallarını kodlayabilme yeteneğini sağlayan UTXO temelli akıllı kontrat tekniklerini başarıyla kullanan ve Komodo Lideri James Lee tarafından UTXO yeteneğini gösterme açısından çeşitli platformlarda övgüyle bahsedilen özgür ve bağımsız bir sistem. Komodo’nun toplulukların nasıl özgürce kendi zeki sözleşmelerini geliştirebileceklerini anlatan yazıyı “Neden Komodo?” bağlantısından okuyabilirsiniz.
Gerçekten de Marmara Chain sadece Türkiye değil dünyada bir ilki başarıyor. Ülkemizde, Hindistan’da ve daha pek çok ülkede Vadeli Çeklerin nasıl çalıştığını bilen biri, Marmara Kredi Döngülerinin çalışma sistemini rahatlıkla anlayabilir.
Kısaca Marmara Kredi Döngüleri
Marmara veya Marmara Credit Loops (MCL), Komodo Blockchain teknolojilerini kullanan bir eşler arası kredi yaratma ve dolaşım platformu. Marmara, eşler arası kredi yaratma ve dolaşımda karşılıksızlık sorununu tamamen çözmeyi amaçlıyor. Dünyada, birçok ülkede kullanılan vadeli çeklerde ve senetlerde evrensel karşılıksızlık problemini çözen ilk sistem. Sistem, benzer kültürü benimseyen topluluklar tarafından kolayca kullanılabilir ve özünde güvene dayalı bir sistem.
Milenyum Versiyonunda Kredi Döngüleri %100 teminata dayalı, yani karşılıklı. Dolayısıyla, kredilerde veya çeklerde artık karşılıksızlık diye bir sorun yok. Bu, aktifleme (etkinleştirme) denen, yani zamana bağlı kilitleme yoluyla koinlerin staking edilmesi ile elde edilir. Kredi döngülerinde etkinleştirildiğinde, koinler size 3 kat artırılmış staking gücü verir.
İlk hard fork
Marmara Blokzinciri kurulduktan sonra ilk hard fork’unu 77. günde (blok 110,777) gerçekleştirmişti. Dünyada %75 staking’e dayalı tek koin olma nedeniyle blokzinciri ayağa kalktıktan sonra düğümlerde senkronizasyon sırasında yaşanan sorunları ortadan kaldırmak ve bellek kullanımı gibi çeşitli sorunları gidermek üzere 110,777. blokta başarılı bir hard fork’a gitmişti. Hard fork’ta gerçekleşen değişikliklere ait özet aşağıdaki tabloda yer alıyor.
İkinci hard fork
Görüldüğü gibi ilk hard fork sistemdeki ilk sorunların çözülmesi, hafızanın daha etkin kullanımı, staking performansı geliştirilmesi, zincir güvenliğinin artırılması vs. gibi sistemsel sebeplere dayanıyor.
İkinci hard fork ise Komodo’nun her yıl noterlik seçimleri sonuçlarında kazanan noterlerin blokzincirine kaydedilmesi ve notarizasyon ile ilgili. Komodo Noterleri %51 saldırılarına karşı isteyen zincirlerin Komodo’nun dünyada tek ve ilk yöntemi olan dPoW (Gecikmeli İş Kanıtı) denilen tekniğiyle Bitcoin üzerine yedeklemek suretiyle güvenliğini sağlıyor.
Bu hard fork sırasında Marmara Chain, kendisi notarizasyon ile güven altına alacak aynı zamanda Komodo topluluğu içinde geliştirilen Merkezsiz Borsa AtomicDEX ile ilgili bazı prosedürleri de yerine getirecek.
Marmara Chain’in kendisi de noter olarak görev alacak
Her yıl yapılan Komodo Noterlik (Notarizasyon Hizmetleri) seçimleri sona erdi ve bu yıl seçilen noterlerin isimleri Komodo Sitesinde resmi olarak açıklandı.
Komodo Noterlik seçimlerinde ilk kez bu yıl Türkiye’den bir noter çıktı. Şubat ayında noterlik başvurusu yapan “Marmara Chain” grubu Noterlerden birisi olarak seçildi. Ayrıntılar için medya yazısına buradan başvurulabilir.
Üçüncü hard fork: İş dünyası talepleri
Marmara Kredi Döngüleri’nde üçüncü hard fork tamamen iş dünyasından gelen taleplerle ilgili. Topluluktaki iş dünyasından iş adamları ile yapılan müzakerelerde gelen talepler haklı bulundu ve Marmara Kredi Döngüleri’nin mal ve hizmetlere dayalı olarak yayılmasını sağlayacağı konusunda iş dünyasıyla tamamen fikir birliği içerisinde konsensüs değişikliğine ortak şekilde karar verildi.
İş dünyasıyla gelen konsensüs değişiklikleri
İş Dünyasıyla gelen konsensüs değişiklikleri aşağıdaki şekilde özetlendi:
- Sadece Keşideci ve Hamil 3x staking hakkına sahip olacak: Daha önce kredi döngüsündeki sadece Keşideci ve cirantalar staking yapabiliyor hamil ise staking yapamıyordu. Oysa %100 karşılıklı bir kredinin var edilmesinde keşidecinin parasını koyması karşılığında blokzincirinden 3 kat staking ile ödül kazanabilirken mal/hizmeti ortaya koyan hamilin bundan mahrum kalması büyük bir eksiklik olarak kararlaştırıldı ve 3x staking’de hamilin keşideci ile birlikte yararlanması oy birliğiyle kabul edildi. Hamilin de 3x staking yapabilmesinin kredi döngülerinin mal ve hizmetlerde kullanılmasını hızlı şekilde yayacağı düşünülüyor.
- Cirantalar staking yapamayacak: Uzun tartışmalar sonucu oy birliğiyle cirantaların staking yapamamasına karar verildi. Bunun nedeni ise cirantaların mal verip mal alması nedeniyle doğal iktisat döngüsünde sıfır dengeye sahip olması olarak kabul edildi. Ayrıca bazı cirantaların çok sayıda cüzdan açarak arada çok fazla staking hakkına sahip olabileceği düşünülerek olası suistimallerin de önüne geçilmiş oldu. Cirantaların eğer kendi koini varsa 3x staking yapabilmek için yeni kredi döngüsü açması alternatifinin olduğu ve parası yoksa ücretsiz şekilde kredi döngüsünü başkasına aktararak mal/hizmet elde edebileceği oy birliğiyle kararlaştırıldı.
- Cirantalar kilitleme yapmayacak: İlk başta keşideci %100 karşılığı kilitlediği için cirantaların kilitlemesinin gereksiz olduğuna oy birliğiyle karar verildi.
- Etkin (activated) koinlerdeki kilit kaldırma: Bilindiği gibi Marmara Chain üzerinde blokların yarısı kilitli (aktif) olarak çıkmakta ve kullanıcılar aktif staking yapabilmek için kilitlemesi gerektiğinden marmaralock fonksiyonu ile kilitleyebilmekte. Marmara Chain başlamadan önce tasarlanan ancak sonradan konsensüsten kaldırılan marmaraunlock fonksiyonu yeniden getiriliyor. Bilindiği gibi şu anda kilitli koinleri normal, yani harcanabilir hale getirmek için kısa süreli kredi döngülerine sokmak gerekiyordu. İlk başta insanların kredi döngülerini öğrenmesi amacıyla bu komutun kaldırılmasının uygun olmadığı tartışıldı ve marmaralock işlevinin kaldırılmasının yapay kredi döngülerine ve kilitli koinlerini açmak isteyen kullanıcılar için gereksiz zahmete yol açtığına karar verildi. Aktif hale getirilen marmaraunlock fonksiyonu ile kullanıcıların kilitli koinleri kredi döngüsüne sokmadan doğrudan kaldırabilmesi sağlanmış olacak.
- Eski açılan kredi döngüleri eski konsensüse göre yürütülüp kapatılacak: Eskiden başlatılan ve hard fork yüksekliği sonrasına sarkan kredi döngüleri eski sözleşmelere göre yürütülecektir. Bunların transferleri sırasında cirantalar koin kilitlemek zorunda olacak ve cirantalar kredinin vadesi dolana kadar hala 3x staking yapmaya devam edecekler.
- Kredi döngüsündeki düğüm sayısı 64’ten 1000’e çıkacak: Daha önce en fazla düğüm sayısı 64 idi. Artık konsensüs değişikliğiyle en fazla düğüm sayısı 1000 olacak. Vadesi dolana kadar 1000. düğüme kadar dolaşabilir.
Konsensüs dışı yenilikler (Büyük veri, yapay zeka, istatistiksel çalışmalar için veri yapısı)
Konsensüs dışında yenilikler, öncelikle senkronizasyonla ilgili bazı iyileştirmeleri kapsıyor.
Ancak konsensüs dışı yeniliklerin en önemlisi, akademik dünyanın önünü açacak devrim niteliğinde bir veri yapısı. Bilindiği gibi kağıt üzerinde dönen vadeli çeklerin hangi miktarlarda, ne kadar süreli vadeyle var edildiği, kaç kez döndüğü, hangi zamanlarda transfer edildiği verileri tamamen muamma. Yeni değişiklikle bunları sağlayan veri yapısı da gelecek.
Araştırmacılar kredi döngülerini büyük veri (big data), yapay zeka, karar verme, istatistik vs. amaçlı olarak inceleyebilir, var edilen kredi döngülerinin ne kadar miktarda krediyi içerdiğini, ne kadar süre vadeyle oluşturulduğunu, kaç kez döndüğünü, hangi zamanlarda transfer edildiğini inceleyerek çeşitli bilimsel çalışmalarda akademik çalışmalar için yararlanabilirler. Ayrıca bunlar finansal pek çok çalışmaya ışık tutacak. Bununla ilgili olarak Komodo Platformu Lideri James Lee ve lider kodlayıcı Dimxy ile ortak bir bilimsel makaleyle veri yapıları özetlenecek kullanım için yollar gösterilecek.
Hard fork çalışmaları
Hard fork’la ilgili kodlama çalışmalarına başlanmış olup kodlama biter bitmez test çalışmalarına başlanacak ve sonra “bug” temizleme aşamasında kod ve test paralel olarak gerçekleştirilecektir. Belli bir blok yüksekliği tanımlanarak topluluğa duyuru yapılmak suretiyle herkesin aynı kodları kullanması sağlanacak. Çalışmanın 2 ayda tamamlanması bekleniyor. Bu süreç içerisinde tavsiyemiz; eski döngüler eski konsensüse göre yürütüleceği için uzun vadeli kredi döngüler yapılmaması.
Kısaca hard fork ve soft fork
Hard fork (sert çatal) ve soft fork (yumuşak çatal) arasındaki farklar uzunca bir yazının konusu olabilir. Burada kısaca şöyle anlatılabilir.
Blokzincirinde hard fork, konsensüs değişikliğini gerektiren yazılım güncellemeleridir. Hard fork olduğunda blokzinciri yazılımı ağa katılan tüm düğümler tarafından aynı zamanda ve blok yüksekliğinde yükseltilmek zorundadır. Aksi takdirde diğer düğümler ağa katılamazlar.
Hard fork’un başarılı olmasında kritik nokta ağa katılan çoğu düğümün güncellenmiş olmasıdır. Eğer çoğunluk bu yazılım güncellemesini yapmamışsa iki farklı zincir ortaya çıkar. Eski ağ ve yeni ağ. Yani eski konsensüs ile devam edenler ve yeni konsensüs ile devam edenler. Gelen yeni işlemler veya bloklar eski düğüm yazılımındaki temel doğrulama kontrollerinde başarısız olur ve eski düğümler tarafından otomatik olarak reddedilir veya eski düğümden giden yeni işlemler başarısız olur ve yeni düğümler tarafından otomatik olarak reddedilir. O yüzden blokzincirinde konsensüs değişikliğinde hard fork gerektiğinden bir blok yüksekliği konulur ve o blok yüksekliğinden sonraki tüm bloklar yeni konsensüse göre çalışır. Soft fork olduğunda herkesin aynı kodu kullanma zorunluluğu yoktur. Farklı kodları kullanmalarına rağmen aynı blokzincirinde sapmadan kalabilirler.
Hard fork, testler itibariyle çok daha zahmetlidir. Yeterli zaman bırakılarak tüm topluluğa duyurulması ve çoğunluğun uyması gerekir. O yüzden topluluk genişlediği ve düğüm sayısı arttığı zaman hard fork’lar çok daha zorlaşır.
Yeni hard fork’la ilgili açıklamalar daha sonra duyurulacak.
Prof. Dr. B. Gültekin Çetiner (@drcetiner)
Komodo Bölge Temsilcisi
Marmara Credit Loops (MCL) Kurucusu
Daha Fazlasını Okuyun
