Proof of Stake (PoS), Türkçesi ile hisse kanıtı, kripto para dünyasında giderek daha popüler hale gelen ve çevre dostu bir fikir birliği mekanizmasıdır. Proof of Stake (PoS), Bitcoin madenciliğinin yüksek enerji tüketimi sorununu çözmek amacıyla Sunny King ve Scott Nadal tarafından 2012 yılında yayınlanan bir makalede ilk kez tanıtılmıştır. Bu yöntemde, doğrulayıcılar daha fazla kripto para kilitlemesi durumunda, blok eklemek ve ödülü almak için daha fazla şansa sahip olurlar. Bu şekilde, diğer bir fikir birliği mekanizması olan Proof of Work mekanizmasının aksine bilgisayar gücü ile değil kripto para kilitleme yöntemi ile ağ işleyişini sürdürür. Bu yöntem PoW’dan farklı olsa da aslında iki fikir birliği mekanizmasında da ağa yeni blokların güvenli ve doğru şekilde eklenmesi amaçlanır. Proof of Stake sisteminde ağın güvenliğinin sağlanması validatörlerin (doğrulayıcıların) kripto para kilitleme yöntemi ile gerçekleşirken, PoW’da madenciler elektrik tüketimi ile ağın güvenliğini sağlar. Düşük enerji tüketimi nedeniyle de Proof of Stake mekanizması Proof of Work mekanizmasına göre daha çevre dostu kabul edilir.
Bitcoin’den sonra en büyük kripto para projesi olarak kabul edilen Ethereum da önceleri Proof of Work sistemini kullanırken, Ethereum’un ilk günlerinden beri planlanan ve en önemli güncellemesi olarak kabul edilen Merge güncellemesi ile 2022 yılında Proof of Work fikir birliği mekanizmasından Proof of Stake mekanizmasına geçmiştir. Ethereum, bu geçiş ile büyük bir adım atarak enerji tüketimini ciddi oranda azaltmayı başarmıştır. Bu güncellemenin ardından madencilik faaliyetlerindeki enerji tüketimine dair eleştirileri çok büyük oranda azaltan Ethereum, çevre duyarlılığı konusunda önemli bir adım atmıştır. Ethereum, bu güncellemeden sonra enerji verimliliği bakımından olumlu geri dönüşler alsa da ağda doğrulayıcı olmak adına yüksek ücretlerin gerekmesi sebebi ile merkeziyetsizliğin azaldığı konusunda da çokça eleştirilmiştir. Önceleri bir donanım cihaz ile doğrulayıcı olunabilirken Merge güncellemesinin ardından, artık Ethereum blok zincirinde doğrulayıcı olmak için 32 ETH kilitlenmesi gerekir. Ancak, 32 ETH’si olmayan fakat ETH kilitleyerek gelir elde etmek isteyen kullanıcılar için Staking platformları mevcuttur. Gelir elde etmek isteyen kullanıcılar ETH’lerini bu platformlara kilitleyerek bakiyelerine göre kazanç kazanabilirler. Doğrulayıcı olmak adına gereken kripto para miktarları blok zincirlere göre değişiklik göstermektedir. Örneğin, popüler diğer blok zincir ağlarından biri olan Avalanche’ta doğrulayıcı olmak için minimum 2000 adet AVAX’a sahip olmanız gerekir. Başka bir popüler blok zincir ağı Tron’da ise doğrulayıcı olmak için 9,999 TRX’e ihtiyaç duyulur.
Pos’ta enerji tüketimi
Proof of Work’ün aksine Proof of Stake sistemlerde yüksek enerji tüketimi yoktur. Merge adı verilen güncelleme ile birlikte Ethereum, Proof of Work sisteminden Proof of Stake sistemine geçişini tamamlanmıştır. Uzun yıllardır beklenen bu güncelleme Ethereum, elektrik tüketimini %99.95’den fazla azaltmıştır. Bu güncelleme ile birlikte Ethereum, iklim krizi eleştirilerine karşılık önemli bir adım atmıştır. Öyle ki, PoS ağına geçmesi ile Ethereum ağının yıllık 0.0026 TWh elektrik tüketmesi beklenirken Bitcoin ve Altın madenciliği yıllık 131 TWh elektrik tüketmektedir. Dahası, önceleri orta çaplı bir ülke kadar elektrik tüketimine sahip Ethereum, yeni güncellemenin ardından Netflix, Paypal ve de Airbnb gibi şirketlerden de daha az elektrik tüketmeye başlamıştır. Az önce paylaştığımız veriden de anlaşılabileceği gibi elektrik tüketiminde dikkat çeken diğer bir ağ ise Bitcoin’dir. PoW sistemini kullanan Bitcoin, Norveç de dahil olmak üzere birçok ülkeden daha fazla elektrik tüketimine sahiptir. 2021 yılında Tesla CEO’su Elon Musk, Tesla’da Bitcoin ile alım-satım imkanını sağladıktan bir süre sonra yüksek fosil yakıt tüketim oranı ve bunun çevreye etkileri bakımından Bitcoin’i eleştirerek bu kararından geri dönmüştü.
Proof of Stake fikir birliği mekanizması, enerji tüketimini büyük ölçüde azaltmasının yanında yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımına da olanak sağlar.
Pos’un dezavantajları
Özellikle düşük enerji tüketimi ile öne çıkan fikir birliği mekanizması Proof of Stake’in de belirli dezavantajları bulunmaktadır. Merkeziyetsizlik de bunlar arasında ön plana çıkanlar arasındadır.
Örneğin, Proof of Stake sisteminin, Proof of Work sisteminin aksine enerji harcaması gerektirmemesinden dolayı kötü niyetli kişiler tarafından manipüle edilir. Daha önce de belirttiğimiz gibi PoS sisteminde ağın güvenilirliği coin kilitleyerek sağlanır, coin miktarınızın artması ile paralel olarak sizin ağdaki gücünüz de artmış olur. Bu nedenle bir blok zincir ağında çok yüksek oranda coin kilitlemiş kişiler, elde ettikleri güç sebebi ile ağı manipüle etmeye çalışabilir. Bu da güvenlik ihlallerine neden olur ve ağın güvenliğini sarsar.
Proof of Stake fikir birliği mekanizmasındaki diğer bir dezavantaj ise bu sistemleri kurmak için gerken yüksek maliyetlerdir. Proof of Work sisteminin aksine donanım cihazlara sahip olarak doğrulayıcı olmaya karşın, bu sistemde coin kilitleyerek doğrulayıcı olunur ve bunun karşılığında da belirli bir gelir elde edilir. Ancak, belirli blok zincir ağlarında bu işlem çok maliyetli olabilir. Örneğin, Ethereum’da doğrulayıcı olmak için 32 ETH kilitlemek gerekir. Bu durumda yeterli miktarda parası olmayan kullanıcıların ağın dışında kalması ile birlikte merkeziyetsizliği engelleyen bir durum yaşanır.
Pos coin’leri
PoS mekanizmasını kullanan blok zincirleri arasında Polkadot, Cardano, Tezos, Solana, Cosmos, Tron gibi birçok önemli ağ bulunmaktadır. Bu ağlar, PoW’e göre düşük enerji tüketimi nedeni ile daha çevreci bir seçenek sunmaktadırlar.
Proof of Stake’i daha iyi anlamak için Proof of Work’e de (PoW) göz atmanızı tavsiye ederiz.