Bitcoin’de long, short nedir ve nasıl işler?

Twitter’da popüler teknik analistlerden biri olan @XryptoWolfe, uzmancoin.com için yazdı

Bu yazıda, geleneksel marketlerdeki hedge ve margin trade işleyişine temel olarak değinip bu imkanı sunan kripto para borsalarına göz atacağız.

Hedge nedir?

Kısaca bahsetmek gerekirse aslında hedge denilen işlem, herhangi bir yatırım, işlem ya da portföyün daha çok kazanmasını sağlamak yerine, kaybetme riskini azaltmak için kullanılır. Mesela deprem bölgesinde bir ev yatırımımız var, bir deprem olması halinde yatırımımız büyük değer kaybedeceği için, sağlam bir deprem sigortası yaptırmak isteriz. Bu deprem sigortası tabi ki ek masraf çıkartacaktır ama ev yatırımımızı hedge etmiş olacak ve en azından bu yatırımdan zarar etmememizi sağlayacaktır. Yani aslında karı değil, zararı kontrol altına almak için yapılan her adım, her yatırım ya da her işlem hedge işlemidir. Türkçesi çit (bahçe çiti gibi) olan bu kavram, yatırımlarınızın etrafına ördüğünüz bir çit gibi onları korumayı amaçlamaktadır. Bu yazıda ekonomi, iş dünyası ve fon yöneticileri bağlamında işlenen hedge kavramından çok, kripto borsada bizlere ne gibi faydalar sağlayacağını kavramış olacağız. Bu yüzden teknik ve sıkıcı detaylara çok yer vermek istemedim.

Kripto para borsaları bağlamında düşünürsek, kripto paralar bağlamında hacimli ürün ticareti, kripto paralarla borçlanma, kripto paralar ile ödenecek çek ya da gelecek ayın giderlerini ödeme zorunluluğu gibi bir durum bulunmamaktadır. Fakat bir miner (kripto para üreticisi) ya da kripto paralara bağımlı bir işletme ya da gelir-gider modeliniz varsa farklı hedge yöntemleri üzerine konuşulabilir. Ama bu yazıda daha çok kripto paralarla yatırım bağlamında hedge özelliklerini konuşacağız.

Yatırım için hedge işlemi üzerine konuşurken, margin trade kapsamını konuşmak zorundayız. Margin trade, hem trade yapmak isteyen yatırımcılar için, hem de hedge özelliğini kullanmak için elzemdir. Standart yatırım araçlarında genelde türev marketler (futures) hedge amacıyla kullanılırken, kripto para borsalarında hem spot borsa hem de bazı türev marketler kullanılabilir. Türev borsa demek, basitçe ortada olmayan bir ürünün şirket garantisi adı altında alınıp satılmasıdır. Yani “10 ton altını gerçekten almak ister misiniz, yoksa 10 ton altınınız olduğunu söyleyen 1 belge mi istersiniz?” sorusuna vereceğiniz cevapla aynı mantıkta işler türev marketler.

Margin trade: Long mu, short mu?

“Margin Trade” Türkçe ismiyle “Farklı Ticaret” demektir. Benim bakış açım ise borçlanarak yapılan ticarettir. Bir ürünün yükseleceği düşünülüyorsa yapılan işleme long, düşeceği düşünülüyorsa yapılan işleme short denir. Bundan dolayı long için alım, short için satış denilebilir. Normal alım satım ile arasındaki fark ise borç katsayısıdır.

Borç katsayısı, her ne kadar kaldıraç ismiyle kullanılsa da aslında durum bundan daha karmaşıktır. Borç katsayısı kendi yatırımınız karşılığında alabileceğiniz borcu gösterir. Tabi ki kimse size bedavadan borç vermez, sizin sahip olduğunuz miktara oranla borç verir. Basit bir örnek olması açısından borç katsayısı = 2 olsun. Bu aslında şu demektir, 100 lirası olan bir kişi 200 liralık işlem yapabilir, 200 lirası olan 400 liralık işlem yapabilir fakat kendi parasından daha fazlasını kaybedemez. Yani borç aldığı parayı kaybedemez.

100 lirası olan ve borç katsayısı 2 olarak kullanan bir yatırımcı için aşağıdaki örnekleri inceleyelim.

1. Durum (normal alım-kâr): Bir yatırımcı bir ürünü 100 liradan alıp 110 liraya satıyor ve %10 kâr elde ediyor. Kâr miktarı 10 TL , kâr yüzdesi %10.
2. Durum (long-kâr): Yatırımcı cebindeki aynı parayı kullanarak 2 katsayı ile bu alımı yapıyor, yani 200 liralık alıyor ve toplam 220 liraya satıyor. Kâr miktarı 20 TL, kâr yüzdesi %20.
3. Durum (normal alım-zarar): Bir yatırımcı bir ürünü 100 liradan alıp 90 liraya satıyor ve %10 zarar ediyor. Zarar miktarı 10 TL, zarar yüzdesi %10.
4. Durum (long-zarar): Yatırımcı cebindeki aynı parayı kullanarak 2 katsayı ile bu alımı yapıyor, yani 200 liralık alıyor ve toplam 180 liraya satıyor. Zarar miktarı 20 TL, zarar yüzdesi %20.

Yukarıdaki örneği basitçe incelediyseniz hemen şunun farkına varmışsınızdır, Normalde ettiğiniz kârın ya da zararın, borç katsayısı ile çarpılması en basit matematiktir. Katsayı 2 ise %10 yükselirse %20 kar edersiniz, %10 düşerse %20 zarar edersiniz. Fakat burada şöyle bir durum vardır, kâr ederken herhangi bir sınır yoktur, fakat zarar ederken sınır sizin paranız kadardır.

Maksimum zarar durumuna likidasyon denir. Örnekleyelim: 100 liranız var, borç katsayısı 2 kullanarak bir alım yaptınız. Yani 200 TL ‘lik ürün aldınız. Bu ürünün 100 lirası sizin paranız, 100 lirası ise borç aldığınız para. Bu ürün eğer yarı yarıya düşerse elinizde 100 TL kalır, bu kalan 100 tl direkt borç olduğundan bu işlem kapatılır ve işleme giren bütün paranız kaybedilmiş olur.

• Borç katsayısı 2 ise ürün %50 düşerse likidasyon
• Borç katsayısı 4 ise ürün %25 düşerse likidasyon
• Borç katsayısı 5 ise ürün %20 düşerse likidasyon
• Borç katsayısı 10 ise ürün %10 düşerse likidasyon gerçekleşir.

Anlaşılması gereken şudur, asla borç parayı kaybetmezsiniz, asla bir işleme ayırdığınız miktardan daha fazla kaybetmezsiniz. Eğer işleme 100 tl ile girdiyseniz maksimum kayıp 100 TL olacaktır ki genelde birçok sistem buna izin vermez.

Yine yanlış değerlendirilen bir duruma değinmek istiyorum. Margin trade bir tahmin içermez, istediğiniz zaman istediğiniz fiyattan alım yapabilir, yaptığınız alımı istediğiniz zaman kapatabilirsiniz. Herhangi bir bahis unsuru yoktur. 100 liradan alıp ister 99 liradan kapatabilir, ister 101 liradan hemen kapatabilirsiniz. Normal alımla bu konuda arasında hiçbir fark yoktur.

Namı değer short, yani düşüşten para kazanmak. Neden bilmiyorum ama short işlem için çok fazla şehir efsanesi dolaşmakta. Nedense adı ve namı kötü bir işlem olarak anılıyor. Sanki birilerinin hakkını yemek gibi, bir şey düşerken para kazanmanın ayıp bir şey olması gibi bir durum var fakat bu yapılan en büyük çok yanlış bir düşüncedir, çünkü bu işlem doğası gereği kimsenin hakkıyla bir ilişiği yoktur. Matematik olarak long’dan hiçbir farkı yoktur. Sadece işlem ters yöne yapılır. Yine 100 lirası olan ve borçlanma katsayısı 2 kullanan bir yatırımcı için örnekleyelim:

1. Durum (normal satış-kâr): Eğer ürün elinizde yoksa normal satış yapamazsınız.
2. Durum (short-kâr): 100 liradan short işleme girildi ve %10 düşüş oldu. Kâr miktarı 20 TL, kâr yüzdesi %20.
3. Durum (normal satış-zarar): Eğer ürün elinizde yoksa normal satış yapamazsınız.
4. Durum (short-zarar): 100 liradan short işleme girildi ve %10 yükseliş oldu. Zarar miktarı 20 TL, zarar yüzdesi %20.

Short işlemde kâr ederken ve zarar ederken sınır vardır. Sadece zarar ederken sınır sizin paranız kadardır. Yine basit şemayı gösterelim:

• Borç katsayısı 2 ise ürün %50 yükselirse likidasyon
• Borç katsayısı 4 ise ürün %25 yükselirse likidasyon
• Borç katsayısı 5 ise ürün %20 yükselirse likidasyon
• Borç katsayısı 10 ise ürün %10 yükselirse likidasyon gerçekleşir.

Yani long ve short işlemde tek mantık, istediğimiz ölçüde risk alabilmek ve paramızı daha hacimli bir şekilde yönetmeyi amaçlamaktadır. 100 lira ile işlem yapmak yerine, 200 lira işlem yapmak, riskini bilen bir yatırımcı için kolaylıktır. Ben de bu sistemleri çok kullanmış bir yatırımcı olarak önerim, borçlanma katsayısını 5’ten fazla kullanmamanız yönündedir. Eğer gün içi küçük işlemler yapıyorsanız, 5’ten daha büyük kullanılabilir fakat riskinizi, kazancınızı ya da ne kadar kaybedeceğinizi her şeyden önce hesaplamanızı öneririm.

Bu imkanı sunan kripto para borsaları borçlanma katsayısı, spot yada türev ürün bağlamında değerlendirdim:

Son olarak bu listeye çok yakın zamanda bir yerli borsanın da ekleneceği müjdesini vereyim. Çünkü yazılımcı ekiple birlikte çalışıyoruz ve kullanıcı dostu bir sistem ortaya çıkacak gibi duruyor.