CAPE Oranı hisse senetlerinin değerinin hesaplanması için kullanılan Fiyat/Kazanç (Price/Earning) oranının enflasyonu da dikkate alarak 10 yıllık ortalamasıdır. Öncelikle bu tanımda geçen kavramları tek ele alacağım. Sonrasında ise Vanguard yatırım şirketinin kullandığı Fair Value CAPE değerlenme modelini merkeze alarak piyasalarda önümüzdeki 10 sene için ciddi düzeyde bir düşük getiri beklentisi olduğundan bahsedeceğim. Bu beklentinin de Bitcoin’e etkisinin nasıl olacağına dair bir yorumda bulunacağım.
Fiyat/Kazanç oranı bir hisse senedinin hisse başına kazancının oranının hesaplanmasıdır. Hisse başına kazanç basit bir şekilde şirketin hesaplanan dönemde net karının dönem sonundaki hisse sayısına bölünmesi ile elde edilir. Bir hissenin F/K oranı eğer uzun çok yüksek ise, bu o hissenin aşırı değerlenmiş olduğu anlamına gelir. Benzer şekilde endekslerin de F/K oranlarına bakılarak bütün olarak borsanın da aşırı değerlenip değerlenmediğine bakmak mümkündür.
Örnek vermek gerekirse. S&P 500’ün tarihsel ortalaması 16 civarındadır. Ancak 2002 ve 2008’de bu rakam 45 ve 65 seviyelerini görmüştür ki sonrasında piyasalar ciddi bir resesyon dönemine girmiştir. Aşağıdaki tabloda bunu görmek mümkündür.
Şirketler özelinde örnekler vermemiz gerekirse gelecekte getiri sağlaması çok yüksek olan şirketlerin F/K Oranı yüksek, görece beklentisi düşük olan şirketlerin oranı ise düşük olur.
Peki 3 Mart 2022 itibari ile herkesin bildiği büyük şirketlerin güncel F/K Oranı nedir?
- Amazon: 47
- Apple: 27
- Google: 24
- Microsoft: 32
- Facebook (META): 15 (son dönemdeki ciddi düşüş nedeniyle)
- Tesla: 179 (yazım hatası yoktur!)
Biz yine şirket özelinden çıkıp genel piyasa değerlenmesine dönersek dönemsel oynaklıklar görürüz. F/K Oranı kısa dönemlere ait bir veri sağladığı için, piyasa döngülerinin etkisini azaltmak ve enflasyonun etkisini de sıfıra indirmek için Yale Üniversitesi Ekonomi profesörü ve aynı zamanda Nobel Ödülü sahibi Robert Shiller CAPE Oranı değerlenme modelini geliştirmiştir. Bu aynı zamanda Shiller PE Ratio olarak da bilinir. Cyclically Adjusted PE Ratio baş harflerinden türemiş olan CAPE Ratio temelde son 10 senedeki F/K oranını alıp (enflasyona göre ayarlanmış) önümüzdeki 10 sene içinde piyasalardan nasıl bir beklenti içinde olup olmamamız konusunda bize fikir verir. Güncel CAPE Oranı verilerine şu siteden ulaşabilirsiniz. Peki CAPE Oranı bize geçmişe yönelik piyasa analizlerine dair nasıl bir fikir vermektedir?
Yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi CAPE Oranı 2000 senesindeki teknoloji hisselerindeki aşırı değerlenmeden kaynaklı balonu tespit edebilmiştir. Aynı oran içinde olduğunuz sene için de yüksek oranda değerlenme olduğuna işaret etmektedir.
CAPE Oranı yukarıda belirttiğim gibi sadece 10 yıllık F/K Oranı ve enflasyonu dikkate almaktadır. Ancak piyasaların değerlenmesini etkileyen bir diğer faktör ise faiz oranlarıdır. ABD 10 Yıllık Tahvil faiz oranlarının piyasadaki paranın ne kadar ucuz ya da pahalı olduğuna dair önemli bir veri olduğunu düşünen Vanguard yatırım şirketi, CAPE Oranı’na faiz oranlarını da ekleyerek Fair Value CAPE Oranı’nı ortaya çıkarmışlardır. Son 40 senedir ABD’de faizlerin sürekli düşüş trendinde olduğunu aşağıdaki grafikten görebilirsiniz.
Vanguard şirketinin CAPE Oranı’na faizlerin etkisini de eklemeleri bence çok doğru bir yaklaşımdır. Çünkü düşük faiz demek borçlanma maliyetlerinin düşmesi ve doğal olarak piyasaların da görece daha fazla değerlenmesi anlamına gelir. Yani ABD 10 Yıllık Tahvil faizlerinin %10 olduğu bir dönemde piyasanın F/K Oranı ile değerlenmesi ile faizlerin %2 olan dönemde değerlenmesi arasında çok ciddi bir fark vardır. Peki Fair Value CAPE Oranı’na göre içinde bulunduğumuz dönem bize piyasalar hakkında ne söylüyor?
Yukarıda tabloda görüldüğü gibi faizler de dikkate alındığında 30 Eylül tarihindeki hesaplamaya baktığımızda piyasalarda çok aşırı seviyede değerlenme olduğu aşikardır. Ne kadar gariptir ki 30 Eylül 2021 ile bugün (1 Mart) arasında S&P 500 arada %11 artış göstermiş olsa da bütün bu getirilerini geri vermiş ve 30 Eylül tarihindeki seviyesine geri gelmiştir.
Peki bu değerlenme analizi bize ne ifade ediyor?
Piyasanın bugün aşırı değerlenmiş olması önümüzdeki 1-2 sene içerisinde piyasada ciddi bir düşüş olacağı anlamına gelmiyor. Her ne kadar Fed’in parasal sıkılaştırma dönemine bu ay başlayacak olması borçlanma maliyetlerinin daha da fazla artıracağı için piyasaların bundan olumsuz etkilenmesi beklenebilir ancak piyasaların 1-2 sene gibi görece kısa dönemlerde nasıl hareket edeceğini CAPE verisine göre kestirmek çok zordur. Nitekim bu değerlenme modeli zaten bize kısa dönemli hareketlere dair bir fikir vermez. Ancak önümüzdeki 10 sene için çok önemli öngörüler ortaya atmaktadır. Aşağıdaki tabloda da görüldüğü gibi önümüzdeki 10 sene içinde S&P 500’dan senelik ortalama gelir beklentisi sadece %3.3’tür.
Bitcoin’e etkisi nasıl olur?
Piyasalardan önümüzdeki 10 sene için beklenti bu kadar düşükken yatırımcılar daha fazla risk alıp (son iki senede görüldüğü gibi) riskli fazla olan yatırım araçlarına yöneleceklerdir. Tahvil faizleri zaten enflasyonun altında getiri vereceği için 10 sene gibi uzun vadeli bir dönem için kesinlikle masadan kaldırılacaktır. Profesyonel uzun vadeli yatırımcılar da hisse senetleri piyasasından önümüzdeki 10 sene için yıllık ortalama %3.3 getiri bekliyorsa, bu haliyle yatırımcıları Bitcoin gibi potansiyeli çok daha yüksek ve piyasalardan pozitif ayrışma potansiyeli yüksek varlıklara yöneltecektir. Bu sebepten dolayı kurumsal şirketlerin Bitcoin’i bilançolarına eklemesi tamamen uzun vadeli bir yatırımdır. Kısa vadeli yükseliş ve düşüşleri satış yapmak amaçlı değildir.
Diğer yazılar:
- Rusya’nın işgali piyasaları nasıl etkiler, daha önce ne oldu?
- Hangi stabil coin daha güvenli? USDT, USDC, BUSD
- Michael Saylor’ın Bitcoin tezi
Daha Fazlasını Okuyun
