2008 krizi sonrası Satoshi Nakamato uçtan uca elektronik ödeme sistemi olan Bitcoin’i tanıtan yazıyı yayınladı. Böylece Bitcoin merkezîyetsizleştirilmiş, üçüncül müdahalelere karşı korumalı kripto para olarak ortaya çıktı. 2009 yılında halka açık ağ olarak kullanıma girdi. Sonrasında Bitcoin, ilk başarılı kripto para deneyi oldu ve “1. nesil blockchain” olarak adlandırıldı.
Dağıtık yapısı sayesinde çok kısa bir sürede günümüz finansal düzenine karşı yükselişe geçti. Bitcoin ağına giren işlemlerin takip edilmesi mümkün iken, işlemi gerçekleştiren kişinin kim olduğunu bulmak olanaksızdır. Bitcoin blok zinciri ağında onaylanan işlemler, zincir yapısından dolayı geri döndürülemez ve bu işlemler değiştirilemez.
Bitcoin platformunda üretilebilecek maksimum Bitcoin miktarı 21 milyon adettir. Üretme süreci ise madenciler tarafından gerçekleştirilir. Aslında olay, kişiler arasındaki para transferi verilerini bloklar halinde saklamaktır ve bunun karşılığında para almaktır. Ancak bu para ya da diğer adıyla blok ödülü 4 yılda bir yarıya indiğinden -halving- madencilerin kazandığı Bitcoin’ler azalmaktadır. Tabi bu süreçte Bitcoin’in fiyatı artığı için madenciler bu işten karlı çıkabilmiştir. Peki gelecekte bu iş nasıl olacak? Ödüller her yarıya indiğinde Bitcoin fiyatı, iki katının üstüne çıkıp madencileri karda tutmaya devam edebilecek mi? Karda tutamazsa ve madenciler sistemden çıkarsa neler olur?
[toc]
Blok sübvansiyonu
Madencilere ödül olarak verilen Bitcoin miktarına blok sübvansiyonu da denir. Bu daha çok teknik bir terimdir ve İngilizce kaynaklarda “Block Subsidy” olarak geçer. Kısaca her blokta basılan yeni Bitcoin miktarıdır. Yazının devamında bu terim daha detaylı açıklanacak olup daha sık kullanılacaktır.
Bitcoin’in kaynak kodundaki bir algoritma tarafından düzenlenir. Bu algoritma, blok oluşturan madencilerin yeni basılmış Bitcoin’leri almalarını sağlar. Bu sübvansiyon, madencilerin yüksek madencilik maliyetlerini karşılamalarına yardımcı olur. Bununla birlikte, her dört yılda bir algoritma, yarılanma adı verilen bir olayda sübvansiyonu yarıya indirir. Bu süreç, yeni Bitcoin akışının blok başına bir satoshi’den sıfıra düşeceği 2140 yılına kadar devam edecek.
Bitcoin, ilk piyasaya sürüldüğünde bir blok bulmanın madencisine getirisi 50 BTC’ydi. Bu yüzden Genesis Block’unda (ilk blok) görülebilen ilk işlem blokun yaratıcısına, yani Satoshi Nakamoto’ya verilen 50 BTC’dir. Bu ödül, zamanla ikiye bölünerek azalması için programlanmış, algoritmik olarak hesaplanan bir değerdir. Her 210.000 blokta bir, bu değer yarılanır ve yola devam edilir. Yani, ödülün miktarını bilgisayarın başında oturan biri kontrol etmiyor. Şu anda blok ödülünün güncel değeri 6.25 BTC’dir. (2022)
Bitcoin arzı, 21.000.000’a ulaşabilir mi?
Halving gerçekleştiğinde madenci geliri kabaca yarı yarıya azalır. Herhangi bir sektörde olduğu gibi, gelirde %50’lik bir kayıp, bir işletmeyi faaliyet dışı bırakabilir. Bitcoin’in durumunda, madencilik doğrudan ağa güvenlik sağlar, bu nedenle madencilerin ağdan kaçışı Bitcoin’in güvenlik modelini tehlikeye atabilir. Blok “sübvansiyonu” sıfıra doğru eğilim gösterdiğinden (burada eğilim göstermek kelimesi geçer, çünkü tahmin edileceği üzere aslında tam olarak asla 0 olmuyor. Halving, sonsuza kadar 2’ye bölünerek devam eden bir işlem ancak kazanılan blok ödülü anlam ifade etmediğinden 2141 yılında ‘Bitcoin arzı tükenecek’ denir, kısaca limit alma işlemidir) Bitcoin teknolojisine en başından beri şüpheli bakan kişiler, düşük madenci gelirinin daha düşük güvenliğe ve Bitcoin’in kendisi için azalan bir değer teklifine, kısaca Bitcoin’in sürekli değer kaybetmesine yol açabileceğine inanıyor.
Halving’in madenciler üzerindeki etkisi
Bitcoin madenciliği süreci, madencilerin ağda doğrulanan her başarılı blok için ödül kazanmalarını sağlar. Madenciler madencilikten iki tür ödül alırlar: Onaylanan her blok için BTC’nin bir kısmı ve her işlemin işlenmesi ve doğrulanması için yaptıkları çabalar karşılığında madencilere ödenen işlem ücretlerinden gelen teşvikler.
Daha yüksek ücretler, madencilerin daha yüksek teşvikler kazanmasını sağlar. Bu aynı zamanda ağdaki bir işlemin önceliklendirilmesinin temelidir. Ödediğiniz işlem ücreti ne kadar yüksek olursa, işleminizin bir bloka dahil edilmesi o kadar hızlı olur.
Tüm Bitcoin madenciliği yapıldığında, üretilecek başka para olmadığı için madenciler artık blok ödülleri almayacaklar. Sadece onaylanan her işlemden tahsil edilecek işlem ücretlerinden kazanacaklar. Madenciler, işlem ücreti kazanmaya devam edecekleri için ağı korumayı sürdürebilirler ancak bu ücretlerin yeterli olup olmayacağı belirsizlik konusu.
Bu durumda ise bizi iki olası gelecek bekliyor:
- Madenciler işlem ücretlerinden memnun kalacak: Bitcoin ağı işlemeye devam edecek.
- Madenciler işlem ücretlerini yeterli bulmayacak: Bitcoin ağı tehlikeye girecek.
İşlem ücretlerinin madenciler için yeterli olduğu senaryoda ne olur
Bitcoin’in fiyat artışı, Bitcoin cinsinden gelirdeki bir kaybı itibari para cinsinden gelirde bir kazanca dönüştürebilir. Madencilerin büyük bir çoğunluğu maliyetlerini hala itibari para biriminde ödüyor. Bu nedenle, Bitcoin’in fiyatı dört yıllık bir süre içinde iki katına çıkarsa, bir madenci itibari para bazında herhangi bir gelir kaybetmeden blok sübvansiyonunda %50’lik bir düşüşü sürdürebilir.
Bu düşüş, yani yarılanmalar, Bitcoin’in fiyatı üzerinde yukarı yönlü baskıyı körüklediği için özellikle önemlidir. Yarılanma, piyasadaki yeni Bitcoin akışını azalttığından, talep sabit tutulursa arz ve talebin basit mekaniği, fiyatın yükselmesi gerektiğini dikte eder. Gerçekten de bu teori, Bitcoin’in varlığının ilk 12 yılında etkisini gösterdi. Önceki üç yarılanma arasında, ABD Doları cinsinden Bitcoin fiyatı, en az %900 arttı, madencilerin Bitcoin gelirlerindeki %50’lik düşüşü telafi etmek için fazlasıyla yeterli.
Bu artış, madenciler ve Bitcoin için iki şekilde önemli:
- Bitcoin’inin değer artışı ile madencilerin karının artması
2 - Bitcoin’inin popülaritesinin artması ile işlem ücretlerinin artması
Unutmayın, madenciler hem ağ ücretlerinden hem de blok ödüllerinden para kazanırlar. Dolayısıyla iki madde de onlar için önemli.
İşlem ücretleri
Madenci geliri, yazıldığı üzere, “blok sübvansiyonu + bir blokta ödenen kümülatif işlem ücretlerinden” oluşur. Bu toplam blok ödülü olarak adlandırılır. Bu nedenle, blok sübvansiyonu yarıya indirilirken, işlem ücretleri kesilmez ve bu nedenle blok ödülü yarıdan daha az düşer.
Bitcoin’inin popülaritesi zamanla büyüdükçe, ağ üzerinde işlem yapma talebi artacak ve madencilerin hizmetini karşılamak için ücretlerin de artması bekleniyor. Bunun nedeni, her on dakikada bir yalnızca belirli sayıda işlemin madenciler tarafından onaylanabilimesidir. İşlem yapanların işlemlerini zamanında teyit ettirmek için teklif vermeleri ve madenci ile anlaşması gerekmektedir. Kısaca bloktaki kapasite kısıtlı olduğundan bazı transferler daha fazla para ödeyerek kendilerini ön sıraya alabilirler. Bitcoin popülerleştikçe de bu ödenen para miktarı artacak ve madencilerin işlem ücretlerinden aldıkları para miktarı blok sübvansiyonundan daha fazla olabilecektir. Böylece madenciler tüm Bitcoin’ler “mine” edilse de sistemin devamlılığını getirmeyi sürdürebileceklerdir.
Tüm bu faktörler, bir yarılanmadan sonra madenci katılımını ve ağ güvenliğini korumak için bir araya geliyor. Aslında, geçmiş yarılanmalar hash oranını önemli ölçüde veya gözle görülür şekilde etkilemedi. Aksine, Bitcoin hash oranı tüm zamanların en yüksek seviyelerini kırmaya devam etti.
Blok sübvansiyonu sıfıra yaklaştıkça, işlem ücretleri blok ödülünün giderek daha büyük bir bölümünü oluşturacaktır. Madenci geliri ve dolayısıyla Bitcoin’in güvenliği tamamen bu ücretlere bağlı hale gelecek. Şüpheciler, ücretlerin yeterli düzeyde güvenlik sağlayıp sağlayamayacağı konusunda endişelerini dile getirdiler. Bu endişe geçerli olmakla birlikte Bitcoin ağının popülaritesi ve faydasındaki sürekli büyümesi, olgun bir ücret piyasasının mümkün olduğunu göstermektedir.
Blok zincirinde işlem ücretlerinin artması beklenirken, tüm Bitcoin işlemlerinin blok zincirine ödenmesi gerekli değildir. Lightning Network gibi ek katmanlar, Bitcoin aktarmanın daha ucuz ve daha hızlı yollarını sağlar.
İşlem ücretleri yeterli gelmezse…
2021 yılında Bitcoin yaklaşık 48 bin dolar civarındayken madencilerin blok başına kazandığı işlem ücretlerinin toplamı 1 BTC’ye yaklaşmıştı. Bundan dolayı Bitcoin, kullanıcı tabanını kaybetmediği sürece işlem ücretleri blok sübvansiyonlarının önüne geçecek.
Kullanıcılarını kaybetmesi ve merkezi sistemlerin baskın gelme durumunda ise madencilerin, yani node’ların sistemi terk ettiğini görülür. Böylece sistem içindeki transfer bilgilerini saklayan bilgisayarlar artık olmayacağından sistem güvenliği tehlikeye girer ve teorik olarak Bitcoin, hep duyduğumuz %51 saldırısına açık hale bile gelebilir.
Daha Fazlasını Okuyun
